KHÔNG AI CÓ THỂ CHỨNG MINH
NGUYỄN CHÍ THIỆN
LÀ TÁC GIẢ TẬP THƠ “HOA ĐỊA NGỤC”,
NGOÀI NGUYỄN CHÍ THIỆN
Sơn Tùng
Cuộc tranh căi lại đang bùng lên chung quanh đề tài “Nguyễn Chí Thiện thật, Nguyễn Chí Thiện giả”, một cuộc tranh căi dai dẳng kéo dài từ năm 1995, sau khi ông Nguyễn Chí Thiện đặt chân lên nước Mỹ.
Trong 13 năm qua, người Việt hải ngoại đă tốn khá nhiều th́ giờ và giấy mực mà cho đến nay, vấn đề “Nguyễn Chí Thiện thật, Nguyễn Chí Thiện giả” vẫn chưa ngă ngũ, chưa đi đến đâu, và vẫn chưa thấy “ánh sáng ở cuối đường hầm”. Đúng như lời của chính ông Nguyễn Chí Thiện - những ai tin th́ đă tin rồi, c̣n những người không tin th́ vẫn tiếp tục không tin. Không ai thuyết phục được ai. Bên chống vẫn tiếp tục chống và bên bênh vẫn tiếp tục bênh.
V́ sao?
V́ cả hai bên đều không có những bằng chứng vật chất hay nhân chứng khả tín. Tất cả lập luận của hai bên đều dựa trên suy đoán hay căn cứ vào lời kể của đệ tam nhân.
Nói chung, bên không tin ông Nguyễn Chí Thiện là tác giả tập thơ Hoa Địa Ngục gồm ba nhóm với những lập luận như sau:
1. Ông Nguyễn Chí Thiện đă ăn cắp những bài thơ của Thái Dịch Lư Đông A, lănh tụ Đảng Duy Dân trước kia.
2. Ông Nguyễn Chí Thiện đă chiếm đoạ t những bài thơ của một người nào đó từng ở tù chung với ông ta tại Bắc Việt mà người ấy, tức tác giả thật, đă chết trong tù.
3. Nguyễn Chí Thiện đă được CSVN đưa ra nhận là tác giả tập thơ “Hoa Địa Ngục” sau khi tác giả thật đă đem bản thảo tập thơ vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội và bị công an CSVN thủ tiêu.
Lập luận thứ nhất do ông Lê Tư Vinh, lănh đạo Đảng Duy Dân ở Virginia, nêu lên nhưng đă không đưa ra được chứng từ nào cho thấy có liên hệ giữa Lư Đông A và những bài thơ trong Hoa Địa Ngục.
Lập luận thứ hai và thứ ba được nhiều người nói đến, nhưng cho đến nay cũng không chứng minh được “tác giả thật sự” là ai mà chỉ nêu lên những nghi vấn và sự mâu thuẫn giữa những bài thơ trong Hoa Địa Ngục và thân thế, cuộc sống hiện nay của ông Nguyễn Chí Thiện để suy đoán rằng ông ta không phải là tác giả của tập thơ Hoa Địa Ngục.
Những lập luận và suy đoán của những người này không phải là vô lư nhưng đă không đưa ra được bằng cớ về sự hiện hữu của “tác giả thật sự” ấy. Nếu “tác giả thật sự” ấy đă có mặt trên đời th́ khó mà tin rằng người ấy không có thân nhân, bạn hữu để đứng ra tố cáo – như trường hợp hai chi em Nông Thị Xuân, Nông Thị Vàng bi thủ tiệu sau khi được đưa tới Hà-nội “phục vụ” Hồ Chí Minh. “Tác giả thật sự” ấy không thể biến đi khỏi mặt đất này mà không để lại dấu vết ǵ, và không có ai hay biết, nhất là qua những năm làm thơ trong tù chắc chắn phải quen biết nhiều người.
Nhưng ngược lại, ông Nguyễn Chí Thiện, ngoài những lư lẽ để trả lời các thắc mắc, cũng không đưa ra được bằng chứng cho thấy chính ông là người đă đưa tập bản thảo Hoa Địa Ngục vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội ngày 16-7-1979 như lời tự thuật của ông.
Không có nhân viên nào ở Bộ Ngoại Giao Anh từng phục vụ tại ṭa đại sứ ở Hà-nội năm 1979 xác nhận Nguyễn Chí Thiện chính là người đă xâm nhập khuôn viên ṭa đại sứ và đưa cho họ tập thơ Hoa Địa Ngục. Và tập thơ nằm ở Bộ Ngoại Giao Anh cũng chưa bao giờ được giảo nghiệm dấu tay để xem có dấu tay ông Nguyễn Chí Thiện trong đó không, v́ nếu chính Nguyễn Chí Thiện đă chép tay tập bản thảo ấy và cầm vào ṭa đại sứ Anh, như lời thuật của ông, th́ không thể không có dấu tay ông trong đó.
Tôi đă nói điều này với Nguyễn Chí Thiện trong dịp ông sang Vùng Hoa Thịnh Đốn vào tháng 6 năm 2006 để ra mắt tập Hoa Địa Ngục do Tổ Hợp Miền Đông tái bản, và tôi đă đề nghị ông làm chứng thư (affidavit) ủy nhiệm cho tôi để liên lạc với Bộ Ngoại Giao Anh t́m tập bản thảo và giảo nghiệm dấu tay. Đây là bước đầu tiên để xác định Nguyễn Chí Thiện có phải là người đă mang tập bản thảo vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội hay không.
Tôi cũng cho ông Nguyễn Chí Thiện biết tôi sẽ làm việc này một cách khách quan và sau đó sẽ điều tra thêm để viết một tài liệu về vụ này hầu làm sáng tỏ một “nghi án” về văn học và chính trị quan trọng v́ tập thơ đă vào văn học sử và Nguyễn Chí Thiện đă trở thành một khuôn mặt văn học và chính trị trong cộng đồng người Việt hải ngoại.
Để việc giảo nghiệm dấu tay có giá trị, tôi cho ông Nguyễn Chí Thiện biết khi Bộ Ngoại Giao Anh đồng ư giao tập bản thảo, tôi sẽ nhờ một văn pḥng luật sư ở London tiếp xúc với Bộ Ngoại Giao để nhận tập bản thảo, lập biên bản, và đưa đi giảo nghiệm. Cho đến khi việc giảo nghiệm có kết quả, ông Nguyễn Chí Thiện không được đụng tay vào tập bản thảo. Ông Nguyễn Chí Thiện đồng ư như vậy và đă làm “Affidavit”, thị thực chữ kư ngày 21.6.2006, ủy nhiệm cho tôi làm công việc nói trên.
Ngày 26.6.2006, tôi đă gửi thư cho Bà Bộ trưởng Ngoại giao Anh Margaret Beckett để yêu cầu được tiến hành việc giảo nghiệm t́m dấu tay ông Nguyễn Chí Thiện trên tập thơ đă được đưa vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội ngày 16.7.1979.
Nên biết gần 30 năm đă trôi qua kể từ ngày bản thảo tập thơ Hoa Địa Ngục được tác giả đưa vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội, sau đó được chuyển về Bộ Ngoại Giao Anh ở London, và rồi một phóng ảnh của tập thơ đă được chuyển đến ban Việt ngữ đài BBC và sau đó đến bán nguyệt san Văn Nghệ Tiền Phong tại Virginia, Hoa Kỳ, do ông Nguyễn Thanh Hoàng làm chủ nhiệm.
Trên phóng ảnh tập bản thảo viết tay được chuyển đến Văn Nghệ Tiền Phong không có tên tác giả mà cũng không có nhan đề, nên khi xuất bản tập thơ đă được đặt tên là “Bản Chúc Thư của Một Người Việt Nam” và tác giả được ghi là “Khuyết Danh”. Một ấn bản khác lại được đặt tên là “Tiếng Vọng Từ Đáy Vực”, và cũng không có tên tác giả.
Cho đến khi ông Nguyễn Chí Thiện ra tù và nhận là tác giả, tập thơ mới có tên tác giả là Nguyễn Chí Thiện và được mang tựa đề là “Hoa Địa Ngục”, sau đó được dịch ra tiếng Anh là “Flowers from Hell”, cùng vài ngôn ngữ khác như Pháp, Nhật, Đức, Triều Tiên...
Khi ông Nguyễn Chí Thiện sang Mỹ vào tháng 11.1995, ông đă được cộng đồng người Việt tại đây đón tiếp nồng nhiệt. Sau đó ông cũng đă được nhiều cộng đồng người Việt tị nạn ở khắp nơi mời tới ra mắt với tư cách là tác giả tập thơ Hoa Địa Ngục và được mọi người ngưỡng mộ. Nhưng cũng từ đó, vấn đề “Nguyễn Chí Thiện thật, Nguyễn Chí Thiện giả” được đặt ra và được tranh căi cho đến nay.
Nhưng cũng cho đến nay, chưa có vụ tranh tụng nào trước pháp luật liên quan đến tác quyền tập thơ Hoa Địa Ngục trong khi nó đă được ông Nguyễn Chí Thiện xuất bản và tái bản, đă đăng kư bản quyền tại Thư Viện Quốc Hội Hoa Kỳ. Do đó, cuộc tranh căi mang tính chất chính trị và văn học hơn là pháp lư.
C̣n đối với ông Nguyễn Chí Thiện, cuộc tranh căi chỉ là một vấn đề danh dự. Và chỉ có Nguyễn Chí Thiện mới có thể chứng minh chính ông là tác giả tập thơ Hoa Địa Ngục để chấm dứt mọi nghi ngờ, bảo toàn danh dự cho ông.
Có lẽ cũng nghĩ như vậy nên năm 2006 ông Nguyễn Chí Thiện đă muốn tôi giúp ông làm sáng tỏ sự thật, và tôi cũng muốn thực hiện một cuộc điều tra khách quan và khoa học để chấm dứt một “nghi án” văn học trong cộng đồng người Việt hải ngoại – khởi đầu với việc giảo nghiệm dấu tay trên tập bản thảo.
Nhưng sau gần 30 năm, số phận tập bản thảo nguyên thủy là điều rất đáng lo ngại. Liệu nó có c̣n được lưu giữ tại Bộ Ngoại Giao Anh? Và nếu c̣n, nó đang nằm nơi xó xỉnh nào và do ai trách nhiệm? Hiển nhiên, tập bản thảo không phải là một tài liệu quan trọng cần được xếp hạng và lưu giữ giữa hàng triệu giấy tờ, hồ sơ của Bộ Ngoại Giao Anh. Có thể nó đă bị thất lạc v́ không ai có trách nhiệm lưu giữ.
Sự lo ngại của tôi về sau đă chứng tỏ là không xa sự thật. Sau mấy tháng không nhận được hồi âm của Bộ Ngoại Giao Anh, tôi nhờ một người bạn tại Virginia ḍ hỏi v́ ông có liên hệ hoạt động về nhân quyền với tổ chức Ân Xá Quốc Tế (Amnesty International) ở London. Không bao lâu sau, vào giữa tháng 12.2006, người bạn chuyển cho tôi e-mail của một viên chức tại tổ chức Ân Xá Quốc Tế báo tin đă tiếp xúc với ông Nick Alexander, Trưởng Ban Mekong và Miến Điện thuộc Nhóm Đông Nam Á và Thái B́nh Dương tại Bộ Ngoại Giao Anh. Ông Alexander cho biết đă có nhiều người hỏi về tập thơ, và ông cho số điện thoại với đề nghị Nguyễn Chí Thiện gọi cho ông ta, nếu muốn hỏi về tập thơ. Tôi đă chuyển ngay những tin tức này cho ông Nguyễn Chí Thiện.
Về sau, tôi được Nguyễn Chí Thiện cho biết ông đă gọi nói chuyện với ông Alexander và ông ta cũng không biết tập thơ ở đâu, và nói rằng nếu ông Thiện biết tập thơ đang do ai giữ th́ cho ông ta biết!
Đúng như tôi lo ngại, tập bản thảo đă bị thất lạc. Bô Ngoại Giao Anh không thấy cần phải lưu giữ tập bản thảo sau khi đă làm theo yêu cầu của tác giả là phổ biến ra ngoài Việt Nam. Người Anh không biết đến cuộc tranh căi trong cộng đồng người Việt hải ngoại chung quanh tập thơ.
Bẵng đi hơn một năm không có tin ǵ thêm về tập bản thảo, bỗng vào tháng 4.2008, tôi được ông Nguyễn Chí Thiện cho biết ông đă nhận được tập bản thảo do vợ một nhà văn người Anh gửi tới.
Theo lời ông Thiện, nhà văn này (tôi quên tên) vừa qua đời, bà vợ trong khi dọn dẹp kho sách của chồng đă thấy tập bản thảo nên t́m cách liên lạc với ông để trả lại. Cũng theo lời Nguyễn Chí Thiện, ông đă yêu cầu bà vợ nhà văn Anh gửi tập bản thảo cho ông Đinh Quang Anh Thái, một nhà báo quen thân với ông tại Orange County, California.
Khi nhận được tập bản thảo, ông Thái đă bóc ra, sau đó giao lại cho ông Nguyễn Chí Thiện. Ông Thiện cho biết ông Thái không chịu cất giữ, v́ sợ thất lạc.
Vào đầu tháng 8 vừa qua, trong dịp sang Virginia, ông Nguyễn Chí Thiện ngỏ ư muốn tôi thực hiện việc giảo nghiệm dấu tay và chữ viết trên tập bản thảo. Tôi đă từ chối, cả v́ lư lẫn v́ t́nh.
Về lư, ông Nguyễn Chí Thiện đă nhận và giữ tập bản thảo, nó không c̣n giá trị để giảo nghiệm dấu tay nữa. Nó đă bị “ô nhiễm” (contaminated), theo cách gọi của khoa học h́nh sự. Tôi không rơ với tiến bộ khoa học hiện nay, các chuyên viên giảo nghiệm có thể phân biệt được dấu tay mới với dấu tay 30 năm về trước hay không, nhưng dù sao vai tṛ của tôi cũng không c̣n cần thiết nữa khi ông Nguyễn Chí Thiện đă cầm trong tay tập bản thảo.
Về t́nh, năm 2006 ông Nguyễn Chí Thiện đă làm chứng thư ủy nhiệm cho tôi liên lạc với Bộ Ngoại Giao Anh t́m bản thảo tập thơ để giảo nghiệm dấu tay. Tôi đă tiến hành công việc một cách nghiêm túc. Khi được tin về tập bản thảo, thay v́ báo cho tôi, ông Thiện lại tự quyết định gửi tập thơ cho người khác. Hành động này, dù suy diễn cách nào cũng cho thấy ông Nguyễn Chí Thiện đă chấm dứt sự ủy nhiệm đối với tôi.
Hành động của ông Nguyễn Chí Thiện có thể đưa tới nhiều suy đoán, nhưng kết quả vẫn là ông đă bỏ lỡ một cơ hội “có một không hai” để chứng minh ông chính là người đă cầm tập bản thảo “Hoa Địa Ngục” vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội ngày 16.7.1979.
Tôi đă đề nghị với ông Nguyễn Chí Thiện, nay đang có tập bản thảo trong tay, nên tự tiến hành việc giảo nghiệm chữ viết và t́m dấu tay, nếu có thể phân biệt dấu tay mới và dấu tay 30 năm trước.
Chỉ cách đó mới có bằng chứng vật chất để bác bỏ suy đoán của những người nói rằng Nguyễn Chí Thiện không phải là người cầm tập bản thảo vào ṭa đại sứ Anh ở Hà-nội năm 1979. Nếu không làm được như vậy, suy đoán này vẫn c̣n tiếp tục được nói đến mà không ai có thể dứt khoát bác bỏ.
Trong những lần nói chuyện với tôi trước đây, ông Nguyễn Chí Thiện cho biết khi trao tập bản thảo cho nhân viên ṭa đại sứ Anh, ông có viết nhan đề tập thơ là “Hoa Địa Ngục” và tên ông cùng địa chỉ trên một tờ giấy kèm vào tập thơ. Rất tiếc cho đến nay, không có ai đủ thẩm quyền để xác định có tờ giấy ấy và giải thích v́ sao tờ giấy ấy không c̣n trong tập bản thảo.
Trước những nghi ngờ và tranh căi đang diễn ra, việc “Nguyễn Chí Thiện thật, Nguyễn Chí Thiện giả” đă trở thành một “nghi án” văn học và chính trị, và tạo chia rẽ trong cộng đồng người Việt hải ngoại. Mặt khác, tuy việc nghi ngờ không trực tiếp đe dọa tác quyền của ông Nguyễn Chí Thiện trên tập thơ Hoa Địa Ngục, không thể chối căi việc ấy đă gây phiền nhiễu cho ông và làm tổn thương danh dự của ông.
Một số người đặt câu hỏi rằng tại sao Nguyễn Chí Thiện không viết hồi kư, một việc ông có thể làm để sự thật được sáng tỏ. Với quá khứ nhiều biến cố và tư thế hiện nay của ông Nguyễn Chí Thiện, cuốn hồi kư của ông sẽ là một tác phẩm bán chạy, và là một tài liệu ghi lại những diễn biến của đời ông liên quan đến quá tŕnh sáng tác tập thơ Hoa Địa Ngục mà mọi người có thể dùng để so chiếu, t́m hiểu sự thật.
Trong những lần gặp gỡ trước đây, vài người quen khuyên ông Nguyễn Chí Thiện nên viết một cuốn hồi kư. Ông đồng ư, nhưng đến nay tôi không được biết ông có viết hay không.
Nếu ông không viết là một điều rất đáng tiếc, v́ đó là cơ hội có thể là cuối cùng để ông tự chứng minh là “Nguyễn Chí Thiện thật”, và là tác giả của tập thơ “Hoa Địa Ngục”.
Sơn Tùng