Chỗ đứng nào của ông Vơ Văn Kiệt trong ḷng dân tộc?
Trần B́nh Nam
Theo tin chính thức, ông Vơ Văn Kiệt - một đảng viên cao cấp của đảng cộng sản Việt Nam,- nguyên thủ tướng thời kỳ “đổi mới” qua đời tại bệnh viện Mount Elizabeth ở Singapore hôm 11/6/2008 hưởng thọ 86 tuổi. Ông Kiệt bị khó thở tại Saig̣n và được đưa sang điều trị tại Singapore hôm 3/6/08. Có nguồn tin cho biết ông qua đời mấy ngày sau đó, nhưng chính phủ Việt Nam và gia đ́nh tŕ hoăn việc loan báo v́ những lư do tế nhị thường có đối với các lănh tụ cộng sản dù đang c̣n tại chức hay đă nghỉ hưu.
Ông Vơ Văn Kiệt nằm xuống, dư luận trong và ngoài nước nói nhiều về ông v́ chẳng những ông được xem là người có công lớn trong công cuộc đổi mới, kịp kéo Việt Nam ra khỏi nạn đói của thời kỳ kinh tế bao cấp, mà c̣n là một người b́nh dân, cá tính mềm dẽo, và có một lối sống nhân bản. Chưa hết, ông c̣n là một người dù đă nghỉ hưu vẫn c̣n quan tâm đến các vấn đề của đất nước nhất là của đảng (cộng sản của ông), một người biết ngoảnh nh́n lại cuộc thắng bại của hai bên quốc cọng để biết cái vui và cái buồn của kẻ thắng người thua.
Người Việt Nam có truyền thống không chê người vừa chết nên những đánh giá nóng hổi thường có khuynh hướng làm nổi bật cái tốt về con người và thành quả của người vừa khuất. Những điều bất cập tạm cho vào nắp ḥm đậy lại.
Qua lời khen chê b́nh phẩm của những người từng biết ông cựu thủ tướng Vơ Văn Kiệt, nhất thời chúng ta không ngạc nhiên thấy ông Vơ Văn Kiệt được hưởng sự rộng lượng hơn là búa ŕu của dư luận.
Qua phỏng vấn của đài Á châu Tự do (Radio Free Asia – RFA), cựu đại tá Bùi Tín, một người không ân oán ǵ với ông Vơ Văn Kiệt nửa khen nửa chê, dùng dằng khó nói thật ư nghĩ của ông. Thính giả có cảm tưởng ông Bùi Tín cố kềm chế để không vượt ra ngoài văn hóa Việt Nam “không nói xấu người vừa chết”, nhưng cũng không thể không làm bày ra một số mặt tiêu cực của ông Vơ Văn Kiệt một cách hết sức nhẹ nhàng qua các câu hỏi hiển nhiên của phóng viên Nguyễn An.
Ông Lê Hồng Hà (một cựu đảng viên cao cấp khác từng giữ chức vụ quan trọng trong bộ máy công an vào thập niên 1950, người can đảm bênh vực ông Hoàng Minh Chính khi ông Chính bị đảng trù dập năm 1995 và do đó bị trục xuất ra khỏi đảng, bị đưa ra ṭa năm 1996 với bản án hai năm trong thời gian ông Vơ Văn Kiệt làm thủ tướng) là người có ân oán với ông Vơ Văn Kiệt, cũng vậy. Ông Lê Hồng Hà giữ tư cách của ḿnh, t́m cách thông cảm với những động thái của ông Vơ Văn Kiệt như [ông Kiệt] đă không bênh vực ông, và nhất là kư Nghị định 31-CP (tháng 4/1997) cho phép bắt và giam giữ những thành phần chống đảng không cần lệnh bắt và chứng cớ . Ông Lê Hồng Hà cho rằng nội dung đàn áp của Nghị định 31-CP không do sáng kiến của ông Vơ Văn Kiệt, ông Vơ Văn Kiệt chỉ kư theo lệnh của Bộ chính trị mà ai ở vị trí của ông cũng phải làm. Ông Lê Hồng Hà muốn làm nổi bật cá tính làm việc năng nổ của ông Vơ Văn Kiệt, và nhất là sau khi nghỉ hưu ông Vơ Văn Kiệt vẫn c̣n quan tâm góp ư về những vấn đề của đất nước, những ư kiến [theo ông Lê Hồng Hà] chưa chắc những người đang cầm quyền muốn nghe. Trước khi phóng viên Việt Hùng của RFA có cơ hội hỏi thêm mà ông biết sẽ khó trả lời, ông Lê Hồng Hà chấm dứt cuộc phỏng vấn.
Nhà nghiên cứu chính trị hải ngoại, tiến sĩ Âu Dương Thệ ở Đức, trong một bài viết nhan đề “Cựu Thủ tướng Vơ Văn Kiệt từ trần” cũng dành một cái nh́n tích cực về những ǵ ông Vơ Văn Kiệt đă làm qua sự phân tích hai tài liệu quan trọng của ông Kiệt, thứ nhất là thư mật gởi Bộ chính trị năm 1995, thứ hai là cuộc phỏng vấn của đài BBC do phóng viên Xuân Hồng thực hiện mặt đối mặt tại Sài g̣n năm 2007 nhân dịp kỹ niệm 32 năm ngày cộng sản chiếm miền Nam. Cũng theo truyền thống Việt Nam tiến sĩ Âu Dương Thệ không đưa ra những nhận xét tiêu cực đối với người vừa nằm xuống.
Đó là các ư kiến tiêu biểu. C̣n các ư kiến của những nhân vật từng làm việc và được ơn mưa móc của ông th́ hẵn nhiên h́nh ảnh của ông Vơ Văn Kiệt là h́nh ảnh một lănh tụ cộng sản xứng đáng “với dân với đảng”.
Bên cạnh những bày tỏ nhẹ nhàng của các nhân vật đương thời đối với một người vừa khuất, Bộ chính trị đảng cộng sản Việt Nam cũng đă quyết định cử hành quốc táng cho ông Vơ Văn Kiệt. Và dù quyết định một cách miễn cưỡng (miễn cưỡng v́ nghi lễ tương đối đơn giản, thời gian thăm viếng linh cửu rất ngắn, dân chúng không được tự do đến thăm linh cửu) đảng cộng sản Việt Nam cũng đạt được ư đồ khoe với thế giới rằng đảng viên của họ chỉ biết v́ nước v́ dân.
Nhưng như vậy có công b́nh với dân tộc và với lịch sử Việt Nam không?
Câu hỏi cốt lơi cần đặt ra để đánh giá một nhân vật lịch sử là: Quá tŕnh sống và đấu tranh của nhân vật đó đă mang lại ǵ cho dân tộc và đất nước? Và câu hỏi đối với ông Kiệt sẽ là: Cuộc đời “sống và chiến đấu” của ông Vơ Văn Kiệt đă mang lại lợi ích cho dân tộc Việt Nam?
Không phải người cộng sản nào cũng xấu. Lịch sử chứng tỏ rằng chủ nghĩa cộng sản là một cỗ máy oan nghiệt đă giết chết ước mơ của bao nhiêu dân tộc. Nhưng cao trào và thoái trào của chủ nghĩa cộng sản trong từng nước cho chúng ta thấy có những người cộng sản dù đă rơi vào “cỗ máy” vẫn c̣n đủ sáng sốt và nghị lực vượt ra khỏi sự kiềm tỏa của bộ máy, biết gác bỏ danh lợi để phục vụ đất nước khi thấy cỗ máy có thể đưa bản thân ḿnh lên đài danh vọng, nhưng đang từng ngày từng giờ nghiền nát đất nước và dân tộc ḿnh.
Vài nhân vật điển h́nh. Mikhail Gorbachev là một người cộng sản tốt. Ông từ bỏ vinh quang và quyền hành của một Tổng bí thư (đảng cộng sản Liên bang Xô viết) để mang đến cho nước Nga một cơ hội dân chủ hóa đất nước và vươn lên đồng thời tránh cho thế giới một thế bí có thể dẫn tới chiến tranh toàn diệt bởi vũ khí nguyên tử. Boris Yeltsin cũng là một người cộng sản tốt ở một mức độ nhỏ hơn. Cựu ủy viên Bộ chính trị Trần Xuân Bách là một người cộng sản tốt khác đáng được vinh danh. Ông hy sinh vị trí ưu đăi của một ủy viên Bộ chính trị đưa ra chủ trương bỏ quyền cai trị độc tôn của đảng cộng sản, đa đảng hóa chế độ chính trị để dân chủ hóa đất nước. Và ở một mức độ nào đó, cựu thứ trưởng bộ ngoại giao Trần Quang Cơ là một người cộng sản có một tấm ḷng. Ông Trần Quang Cơ có cơ hội trở thành bộ trưởng ngoại giao thay thế bộ trưởng Nguyễn Cơ Thạch [khi ông Thạch bị mất chức năm 1991 do áp lực của Trung quốc], nhưng ông đă từ chối vinh dự đó khi thấy rằng chính sách của đảng cộng sản [của ông] đang đưa đất nước vào con đường lệ thuộc Trung quốc. Ông xin nghỉ hưu và viết một tập “Hồi ức và suy nghĩ” để cảnh giác những người đang cầm quyền và hậu thế về nạn bành trướng của Trung quốc .
Ông Vơ Văn Kiệt có ở trong số những người cộng sản tốt đó không?
Trên b́nh diện con người th́ có, nhưng trên b́nh diện lịch sử th́ không. Điểm son của ông Kiệt là lúc c̣n trẻ tuổi ông đă có khí tiết tham gia cuộc đấu tranh chống Pháp giành độc lập. Việc ông gia nhập đảng cộng sản cũng có thể xem như là một kết quả tất yếu của một người trẻ tuổi có nhiệt huyết lao ḿnh vào cuộc đấu tranh cần trang bị vũ khí tư tưởng cho ḿnh (bất cứ vũ khí tư tưởng nào có thể chụp bắt).
Về con người, qua ghi nhận của những người gần ông trong công tác cũng như ngoài đời thường, ông Vơ Văn Kiệt là một người tốt. Ông hay giúp đỡ bạn bè, họ hàng bà con. Sau năm 1975 ở vị trí quyền lực ông đă giúp đỡ cựu đại tướng Dương Văn Minh trong việc cho ông đi Pháp, cũng như từng giúp đỡ những người trí thức đă “v́ chưa hiểu cộng sản” đă chấp nhận sự lănh đạo của họ mà ở lại. Ông thông cảm với những người trí thức vượt biên bị bắt và thường t́m cách giúp họ tránh cảnh tù tội.
Trên mặt đảng, ông chiến đấu lập công và leo dần lên những bậc thang quyền lực của đảng cộng sản, đóng góp tích cực vào cỗ máy độc tài đảng trị và chứng tỏ là một đảng viên trung kiên và trung thành với đường lối của đảng dù các biểu hiện cho thấy con đường của đảng cộng sản là con đường đưa đất nước đến chỗ suy vong. Khi làm thủ tướng ông không ngần ngại theo lệnh đảng kư Nghị định 31-CP cho phép bắt giữ những người đấu tranh cho dân chủ và nhân quyền mà đảng cho là pha rối trị an để cứu chức thủ tướng của ông đang bị đe dọa. Ông đă cho công an bắt và hành hung ông Nguyễn Hộ, người cùng tướng Trần Văn Trà thành lập “Câu lạc bộ những người kháng chiến cũ”, một tổ chức gồm những cựu đảng viên gốc miền Nam đ̣i hỏi những cải cách cần thiết để giải quyết sự tŕ trệ đất nước. Ông Nguyễn Hộ vốn là một bạn cùng tham gia cuộc chiến đấu chống Pháp và đều là những người tận t́nh phục vụ cho đảng cộng sản trong suốt hai cuộc chiến tranh chống Pháp (1946-1954) và xâm lăng miền Nam (1964-1975). Năm 1995 khi đang là Ủy viên Bộ chính trị kiêm thủ tướng chính phủ, ông Vơ Văn Kiệt đă có một hành động được hiểu là tích cực khi viết một thư mật gởi Bộ chính trị kêu gọi duy tŕ đường lối cởi mở kinh tế và phê b́nh Bộ chính trị không nắm vững t́nh h́nh thế giới (khi Bộ chính trị đang bàn thảo về đường lối của đảng cho đại hội 8 năm sau). Nhưng nhiều người cho rằng bức thư này không phải v́ nước v́ dân mà chính yếu để bảo vệ vị trí là người cầm cương chính sách đổi mới kinh tế của ông.
Thái độ trung thành với đảng hơn hiếu với dân của ông Vơ Văn Kiệt không khác ǵ với sự trung thành của các tướng lănh Đức quốc xă gây ra trận Thế chiến 2 và theo lệnh của Hitler nhúng tay vào việc tàn sát 5 triệu người Do tháo ở Âu châu, hay tướng Tojo của Nhật Bản chỉ v́ muốn Nhật Bản trở thành bá chủ Á châu mà phạm tội ác chiến tranh. Chỉ khác ở chỗ các tướng Đức như tướng Goering, Donitz, Keitel, & và tướng Tojo thất bại bị các ṭa án đồng minh mang ra ṭa và xử treo cổ (riêng tướng Goering tự sát trước khi bị treo cổ) th́ đảng của ông Vơ Văn Kiệt đă thắng.
Chiến thắng xong, ông Vơ Văn Kiệt cùng với đảng ông nhắm mắt áp đặt một chế độ chính trị và một chính sách kinh tế phá sản lên đầu lên cổ của nhân dân Việt Nam. Sau khi Liên bang Xô viết sụp đổ ông cùng đảng ông áp dụng chính sách “đổi mới” để cứu đảng và khi cơ hội làm giàu đến ông và các đồng chí của ông đều biến thành tư bản đỏ. Riêng ông Kiệt có gia tài hàng trăm triệu mỹ kim mà trước mắt là công ty taxi Mai Lĩnh có chi nhánh toàn quốc do gia đ́nh ông quản lư.
Ông Vơ Văn Kiệt may mắn giữ chức vụ quyền thủ tướng năm 1988 (hai năm sau khi đổi mới), và từ năm 1991 đến năm 1997 chính thức làm thủ tướng chính phủ là thời kỳ Việt Nam mở rộng cửa đón nhận đầu tư nước ngoài (theo chính sách của Bộ chính trị) và ông đă được tiếng là người đă biến cải nền kinh tế tập trung của Việt Nam sang kinh tế thị trường và giải quyết được nạn đói đang đe dọa Việt Nam khoảng bán thập niên 1980.
Sau khi nghỉ hưu ông Vơ Văn Kiệt thỉnh thoảng lên tiếng đóng góp này nọ với Bộ chính trị với những tư tưởng rất tiến bộ, và điều này cũng góp phần không nhỏ vào cái tiếng “ông Vơ Văn Kiệt là một người cộng sản tốt”. Sự may mắn đă theo ông cho đến cuối cuộc đời. Ông đă chết an b́nh tại một bệnh viện vào hạng tối tân tại Singapore và đă được quốc táng .
Quốc táng là một quyết định hành chánh đưa ông Vơ Văn Kiệt lên đài vinh quang. Nhưng trong ḷng người Việt ông có đáng được quốc táng không? Nếu quốc táng là sự biết ơn của toàn dân với một người đă hy sinh cuộc đời ḿnh cho dân tộc và đất nước chứ không dành riêng cho một người chỉ biết hy sinh cho đảng phái của ḿnh (để qua đó phục vụ quyền lợi cá nhân ḿnh) dù đảng phái của ḿnh mang di hại cho đất nước th́ ông Vơ Văn Kiệt không xứng đáng được quốc táng.
Ông Vơ Văn Kiệt là một người may mắn, cũng như những lănh tụ cộng sản Việt Nam trước ông may mắn đă được quốc táng. Ông và họ được bia đá bảng vàng, nhưng dù dùng cả một bộ máy tuyên truyền, dùng quyền viết sử để bẻ cong lịch sử đảng của ông cũng không xóa được “bia miệng” của nhân dân và hậu thế ?
Không nói ǵ đến Vơ Văn Kiệt, ngay cả ông Hồ chí Minh (người du nhập chủ nghĩa cộng sản bất nhân vào Việt Nam), ông Lê Duẫn (người gom cả nước lại thành một mối điêu linh), và sau này Vơ Nguyên Giáp (người danh tướng mà không phải là dũng tướng) nếu được đảng cộng sản Việt Nam đưa lên tột đỉnh của đài danh vọng một thời cũng sẽ không có chỗ đứng vững chăi trong ḷng dân tộc.
Bia đá được dựng lên sẽ ṃn theo thời gian, nhưng sự phán xét của nhân dân sẽ tồn tại măi với thời gian.
Trăm năm bia đá cũng ṃn,
Ngh́n năm bia miệng hăy c̣n trơ trơ.
Trần B́nh Nam
June 17, 2008
binhnam@sbcglobal.net
www.tranbinhnam.com