dangmanhnguyen

Tạp ghi văn nghệ.

Hồi ký Nguyễn Ðăng Mạnh: sự thực và huyền thoại.

Nguyễn Mạnh Trinh

Năm vừa qua có một sự kiện khá nổi bật làm xôn xao dư luận ở trong nước lẫn hải ngoại.Nhà giáo nhân dân, đảng viên đảng Cộng sản Việt Nam , Nguyễn Ðăng Mạnh đã đưa lên trên mạng thiên hồi ký của mình. Hồi ký này hơn 300 trang gồm 26 chương đã gây ra nhiều phản hồi khá đặc biệt. Nếu tìm những điều động trời , những đồn đoán kiểu thâm cung bí sử thì trong thiên hồi ký này rất nhiều , thậm chí đả động đến các lãnh tụ và những nhà văn nổi tiếng .

Trong cách ghi chép của ông , từ người và sự việc , dù trải qua một thời gian dài, nhưng những điều kể của ông với những chi tiết coi như là những khám phá làm người đọc thích thú.Nguyễn Ðăng Mạnh có lần đã phát biểu:

“ Tôi là người hoạt động trong lãnh vực văn hóa nghệ thuật và tôi đã từng chứng kiến nhiều cuộc tranh luận tư tưởng trong văn học suốt trong mấy chục năm.. Tôi cũng trực tiếp tiếp xúc với hàng loạt nhà văn vì thế cũng biết nhiều chuyện. Những tư liệu ấy có thể phản ánh được nhiều phương diện của nền văn học Việt Nam hiện đại”

Trước Hồi ký Nguyễn Ðăng Mạnh cũng đã có những hồi ký đầy dẫy những điều muốn nói từ lâu rồi mà đến nay mới có dịp n ói ra. Thí dụ như hồi ký Hoàng Hữu Yên , hồi ký Nguyễn Huy Tưởng, hay bút ký chính trị Nguyễn Khải. Hình như ở cuối đời , các văn nghệ sĩ có những giây phút nhìn lại cuộc đời mình và tìm kiếm được những phần thua hay những phần thắng trong cuộc nhân sinh ấy.

Phần đông, hình như có sự phản tỉnh nào đó khi họ phải đi trên lề phải của con đường văn nghệ phục vụ chính trị. Cái cảm giác ấy càng rõ ở những ông quan văn nghệ : Chế Lan Viên với DI Cảo Thơ mà nhà thơ Nguyễn Duy đã cho đó là một quả “ lừa “ to lớn của văn học. Hay như bài phỏng vấn Tố Hữu của Nhật Hoa Khanh đã nói ngược lại tất cả những điều mà ông quan văn nghệ này làm trước kia.

Có người đã cho rằng có lệnh của Tuyên giáo Trung Ương là ai muốn viết hồi ký phải xin phép trước nếu được duyệt xong mới được viết . Không hiểu điều ấy có xác thực không ? Nhưng nếu có sự việc ấy thì kể ra cũng quá khe khắt và cái niền kim cô xiết lên đầu văn nghệ sĩ quá nặng nề.

Hồi ký Nguyễn Ðăng Mạnh không phải là một cuốn sách in mà chỉ được “ post” lên mạng điện tử để phổ biến . Quả thực nó đã gây ra rất nhiều dư luận và nhất là phản ứng của những người được ông đề cập đến. Nhất là ông đã động chạm đến hình tượng thần thánh của chế độ là Hồ Chí Minh . Bởi vậy đã có người quy chụp ông là phản động, thân ở bên Ðảng mà hồn thì theo địch.

Những người như Trần Ðình Sư là giáo sư đồng nghiệp với ông Nguyễn Ðăng Mạnh thì phát biểu :“Tôi thấy nó cũng gây ra một số dư luận, có người tán thành, một số khen ,một số chê, nhận định phân tán. Tôi nghĩ phải có một thời gian để sự việc lắng xuống, mọi người mới có nhận thức chính thức ”. Mai Quốc Liên, người bị phê phán nặng nề trong hồi ký thì phát biểu:“Tôi với ông Mạnh không có cái gì ác cảm với nhau lắm. Thông tin của ông Mạnh nói chung là nghe ngóng hóng hớt nguy hiểm Khía cạnh luật pháp có vấn đề không bảo đảm..

.. Ông Mạnh kể chuyện có duyên, hóm, kể vui cũng có cái chính xác không phải là sai hết..”. Trần Ngọc Vương cũng giáo sư đại học phát biểu:“Tôi có đọc. Chẳng có gì ghê gớm. Một số chuyện gọi là đụng chạm thì ở một số các cuốn sách khác ngươì ta đã đụng chạm hết rôi. Còn những chỗ tương đối mới mà gây sốc cho một số người thì lại toàn là chuyện đánh giá con người, đánh giá cá nhân thôi..

.. Cũng chẳng hại gì nhiều. Vì theo nghĩa chính thống thì cái gì cần được thì ông cũng được hết cả rồi. Ông là giáo sư, nhà giáo nhân dân được giải thưởng khoa học công nghệ nhà nước..”

Hồi ký Nguyễn Ðăng Mạnh ghi chép lại suốt cuộc đời ông từ hoàn cảnh gia đình đến khi thơ ấu và vào trường học rồi ra trường đi làm việc từ dạy học đến công việc nghiên cứu và phê bình văn học. Ông kể lại những diễn biến của ông khi làm việc trong đoàn cải cách ruộng đất . ông lược lại bước khỏi đầu của phong trào đổi mới và những bước thăng trầm của nó với đầy dẫy các cuộc tố khổ , đánh đấm , qui kết , chụp mũ có liên quan đến nhiều việc nhiều người.

Phần quan trọng nhất có nhiều nhận định nhiều khám phá nhất là phần tư liệu riêng về một số nhà văn hiện đại trong đó kể cả Hồ Chí Minh. Ông phác họa những chân dung văn học mà ông cho rằng phản ánh khá chính xác con người thật: Tố Hữu , Xuân Diệu, Hoàng Cầm , Hoài Thanh , Nguyễn Công Hoan , Nguyễn Tuân , Tô Hoài , Nguyên Hồng , Thanh Tịnh, Nguyễn Ðình Thi,Nguyễn Khải, Nguyên Ngọc, Hoàng Ngọc Hiến, Dương Thu Hương, Lưu Công Nhân , Hữu Thỉnh, Nguyễn huy Thiệp , Trần Ðăng Khoa.

Những tư liệu về phác thảo những chân dung văn học của ông đặt căn bản trên những điều tai nghe mắt thấy và có nhiều chi tiết khá giật gân tuy trước đó có người đã đế cập đến.

Có một nguồn dư luận cho rằng viết hồi ký như thế không có gì lạ nhưng một người như Nguyễn Ðăng Mạnh mà viết như thế thì quả thực là đặc biệt . Là đảng viên Cộng Sản lâu năm , là nhà giáo nhân dân được tuyên dương nhiều lần, là nhà phê bình văn học đoạt giải hai lần trên cấp độ quốc gia, là người đã soạn thảo chương trình văn cho các lớp bậc phổ thông, thế mà ông lại viết hồi ký đầy đụng chạm và phê phán chế độ thì quả thực đáng cho mọi người kinh ngạc. Có người đã tự đặt câu hỏi tại sao như thế ? Vì phản tỉnh, hay vì viết để bộc bạch một thái độ của kẻ sĩ Bắc Hà ? Nhưng xem ra trong phong cách của ông vẫn là sự nửa vời. Có lúc ông vẫn tin tưởng vào chế độ và muốn làm sạch làm đẹp nó . Nhưng có lúc ông lại muốn thay thế toàn bộ đường lối chính sách để có tự do và dân chủ , một sự đổi mới toàn diện .

Mở đầu, Nguyễn Ðăng Mạnh viết về mục đích của mình khi viết hồi ký:

“ Viết hồi ký để làm gì nhỉ? Viết hồi ký thì có ích gì cho mình và cho người khác? Hình như tô bầy một sự thực của đời mình cũng là một khoái thú riêng của con người ta. Khoái thú được giải tỏa. Có ai đó nói rằng mọi khoái cảm trên đời đều là sự trút ra khỏi thân mình( decharger) một cái gì đó. Với mình thì thế. Nhưng còn với người. Người ta thích đọc hồi ký của các danh nhân, của những nhà hoạt động tầm cỡ quốc gia, quốc tế hay những nhà văn hóa lớn.. Biết được bí mật của cuộc đời danh nhân là biết được những thông tin có ý nghĩa quốc gia đại sự, biết được kinh nghiệm của nền văn hóa một dân tộc. Vậy tôi viết hồi ký với tư cách gì?

Chỉ để cho mình được giải tỏa cũng được chứ sao? Ngoài ra liệu còn có ích cho ai nữa không? Tôi không tin lắm. Cũng có thể có tác dụng trong một phạm vi hẹp trước hết đối với những người thân, ngoài ra là những ai coi cuộc đời riêng của tôi cũng có một cái gì đáng tò mò và sự nghiệp viết lách của tôi không đến nỗi hoàn toàn vô giá trị. Nghĩa là cũng muốn tìm hiểu cũng muốn giải thích.

Ngoaiợ ra tôi tuy không phải nhân vật lịch sử nhưng sự tình cờ đã đưa đẩy tôi được chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng như Cách Mạng tháng Tám hay cải cách ruộng đấtà và biết được một ít chuyện riêng của một số danh nhân như Hồ Chí Minh, Tố Hữu, Và nhiều nhà văn hóa lớn như Nguyễn Tuân , Xuân Diệu, Tô Hoài , Nguyên Hồng,,, Tất nhiên những sự kiện này và những nhân vật kia người ta đã nói nhiều, viết nhiều rồi theo cách nhìn quan phương chính thống, ở đây tôi chỉ nói những hiểu biết trực tiếp của riêng tôi với cách nhìn rất chủ quan của tôi .Nhưng chính vì thế mà, biết đâu đấy, lại có thể đem đến những thông tin riêng.những ý vị riêng..”

Viết về Hồ Chí Minh,Nguyễn Ðăng Mạnh có những đoạn mà các quan tuyên huấn cho rằng động chạm đến thần tượng của cuộc cách mạng Việt Nam.

Như : “ Có một bữa đến giờ ăn tối mà chờ mãi không thấy ông Hồ ra. Diệp Minh Châu ngồi đợi . Cuối cùng ông ra nhưng lại châm điếu thuốc hút nghiã là chưa ăn ngay. Thấy Châu ngồi đợi, ông bảo” Chú cứ ăn đi” Tất nhiên Châu không dám. Vẫn đợi. Một lát sau ông Hồ nói thủng thẳng với họa sỹ” Về sau chú làm nghề gì thì làm nhé, đừng làm chủ tịch nước, khổ lắm !”

Diệp Minh Châu không bàn luận gì. Tôi cho rằng Hồ Chí Minh vừa qua một cuộc họp trung ương, chắc có điều gì không thuyết phục được các đồng chí của mình. Người ta đang sùng bái Stalin, Mao Trạch Ðông, không chịu nghe Hồ Chí Minh , chắc thế (Stalin không coi Hồ Chí Minh là Cộng Sản chân chính. Ông Phạm Văn Ðồng có lần nói với anh Hoàng Tuệ( khi hai người cùng công tác ở Liên Xô). Năm 1950, Stalin triệu Hồ Chí Minh sang gặp. Ông ta không gọi Hồ Chí Minh là đồng chí(tavarich). Ở rừng Việt Bắc vào những đêm trăng đẹp, ông Hồ thường rủ Diệp minh Châu ra suối câu cá. Vừa câu vừa trò chuyện. Có lần ông nói về Nhật Ký Trong Tù:“Hồi ấy bị giam trong tù buồn quá, phải nghĩ ra cách để giải trí. Có ba cách. Một là nằm ngửa đếm ngói trên maí nhà, đếm hết lại phân biệt ngói lành, ngói vỡ. Hai là săn rệp ở những khe ván sà lim. Ba là làm thơ”. Thì ra với ông Hồ làm thơ cũng chỉ là một trò giải trí như đếm ngói và săn rệp vậy thôi. Thảo nào có ai hỏi ông về Nhật Ký Trong Tù như một tập thơ ông đều từ chối không trả lời vì coi đó chẳng phải thi phú gì và bản thân ông cũng không phải là một nhà thơ. Chẳng qua ở tù, buồn quá không biết làm gì thì ghép vần chơi thế thôi (Trong “ Vừa đi vừa kể chuyện “ ông đã nói như thế)..

àNăm ấy tôi phụ trách một đoàn sinh viên Ðại Học Sư Phạm Vinh ra thực tập ở trường Lam Sơn , Thanh Hóa , sơ tán ở ngoại ô thị xã. Tôi đưa mấy sinh viên Văn ra gặp Nguyễn Thị Hằng ở nhà riêng . Hằng là một cô gái quê mà rất trắng trẻo cao ráo. Cô cho xem bức hình chụp mặc quân phục trông rất đẹp đẽ oai phong. Cô khoe vừa được ra Hà Nội gặp bác Hồ. Lần đầu tiên ra Hà Nôi đi đâu cũng có một anh cảnh vệ hay công an đưa đi. Hành trình qua rất nhiều chặng. Ðến mỗi chặng anh dẫn đường lại bảo cô chờ ở đây sẽ có người đưa đi tiếp. Chặng cuối cùng anh dẫn đường nói cô ngồi đây Bác xuống bây giờ. Một lát ông Hồ tới. Ông không vội hỏi han gì về thành tích chiến đấu của Hằng. Câu đầu tiên của vị Chủ Tịch nước là” Cháu có buồn đi tiểu, bác chỉ chỗ cho mà đi.”

Một đoạn khác:

“Chung quanh Hồ Chí Minh đến nay vẫn còn nhiều bí ẩn không biết đến bao giờ mới được làm sáng tỏ.

Chẳng hạn chuyện vợ con thế nào? Trung Quốc đã công bố Hồ Chí Minh kết hôn với Tăng Tuyết Minh. Rồi chuyện cô Hà Thị Xuân người dân tộc Tày và các con (Trung và Trinh gì đó). Ông Trần Ðộ cho biết vì cô Xuân cứ đòi chính thức hóa người ta bèn giao cho Trần Quốc Hoàn thủ tiêu cả ba chị em.

Chuyện này nhiều người biết Có người đã viết ra như Vũ Thư Hiên trong cuốn Ðêm Giữa Ban Ngày. Riêng tôi được biết do giáo sư Ngô Thúc Lanh được ông Văn Tân kể cho nghe và truyền đạt, hai là do một giáo sư dạy sử ở Ðại Học Sư Phạm Hà nội, ba là Dương Thu Hương, bốn là ông Trần Ðộ. Nhưng gần đây có người điều tra ra vụ việc này rất tỉ mỉ rõ ràng và công bố cụ thể trên internet cô Xuân bị thủ tiêu vì hai lý do một là cô đòi chính thức hóa, điều này phải do Ðảng quyết định mà Ðảng thì không thể chấp nhận Hai là cô bị Trần Quốc Hoàn hãm hiếp nhiều lần. Hoàn tuy đã đe dọa cônhưng vẫn sợ bị cô tố cáo. Hắn sai Tạ Quang Chiến đập chết rồi ban đêm đặt xác cô ở quãng đường từ Nhật tân đi Chèm, bố trí một xe ô tô cán lên tạo ra một tai nạn giao thông giả. Còn ba chị em cô Xuân là ba chị em họ. Một cô tên Nguyệt , một cô tên Vàng. Hai cô này cũng bị thủ tiêu vì đều biết chuyện. Nguyệt mất tích không biết rõ bị thủ tiêu ở đâu. Còn cô Vàng thì bị đập chết và quăng xác xuống sông Bằng giang , Cao Bằng.

Theo Tô Hoài, có một hồi người ta định lấy vợ cho cụ Hồ. Một số cô gái đến cho ông chọn. Ông không chọn ai vì thấy đàn bà mà chẳng ý tứ gì cứ phơi quần slip. Có một cô người Huế ông Hồ thích. Nhưng cô này lại bị hói đầu, ông cũng không lấy. Ông nói nếu có một công chúa nước nào thì lấy-lấy vì lý do chính trị- chắc là ông nói cho vui.

Tô Hoài cũng cho biết Phạm Văn Khoa thạo cả tiếng Pháp lẫn tiếng Tầu có lần cùng đi với hồ Chí Minh sang Trung Quốc( đi xe lửa). Một buổi sáng Khoa thấy ông Hồ ở toilet ra , cầm slip vừa giặt nói “ Không có vợ, khổ thế..”

Cuốn hồi ký này bị phê phán nặng nề, quy chụp đủ thứ tội. Nào là sinh trong một gia đình quan lại nên vẫn còn ảnh hưởng của giai cấp thống trị, mang chuyện kể về mẹ và chị của ông Nguyễn Ðăng Mạnh ra bêu riếu. Nào là sai phạm tới nhân vật biểu tượng của chế độ là Hồ Chí Minh khi mang một con người của đời thường ra phân tích. Nào là những chứng cớ hoặc những câu chuyện đều là khẩu thuyết vô bằng, kiểu chuyện ngồi lê đôi mách nên sự xác thực không có bao nhiêu.

Nào là phê bình tàn tệ những người ông không ưa và có cái nhìn chủ quan thiên kiến khi nhận xét.Những bài viết ấy đại loại như” Bệnh thường tình mà nên tránh” của Ðặng Huy Giang và “Về hồi ký Nguyễn Ðăng Mạnh, tác gỉa sách giáo khoa khoa Văn ' của Nguyễn Hữu Thăng trên Văn Nghệ Trẻ, “ Một cuốn hồi ký lẫn nhiều sạn ; của Ðỗ Hoàng trên tạp chí Văn của Hôi Nhà văn Việt Nam, “ Tâm sự đường đời hay nơi trút hận “ của Thanh Trúc báo An Ninh Thế giới, “ Chất độc hại trong một cuốn hồi ký “ của Thượng Nguyên báo Công An Nhân Dân.

Nhà phê bình Nguyễn Ðăng Mạnh đã được giải thưởng với “ Con đường đi vào thế giới nghệ thuật của nhà văn ”. Và trong đó ông đã nhận xét về thi ca Hồ Chí Minh với tất cả sự trân trọng và ông cũng không dấu diếm sự cố tình nhắc đến Hồ Chí Minh để thăng tiến trong sự nghiệp dạy học và cầm bút . Nhưng trong cả chương 7 của tập hồi ký thì ông nhắc đến rất nhiều chi tiết đời thường của Hồ Chí Minh mà những người phê phán rằng là một sự cố tình bôi lem đi cái thần tượng mà một chế độ tạo nên vì mục đích chính trị . Và ông Thượng Nguyên của báo Công An Nhân Dân đã quy chụp rằng bọn phản động quốc cũng có âm mưu hạ thấp con người Hồ Chí Minh như thế sau sự sụp đổ của chế độ vô sản chuyên chính ở Liên Xô và các nước Ðông Âu.

Trong sự tiết lộ của tập hồi ký có nhiều điều có tính giật gân làm bàng hoàng người đọc. Sự thực đã được vén màn lên và với tất cả những đằng sau tối thẳm. Ở đó, dù là nhà lãnh đạo , dù là văn nghệ sĩ nổi tiếng, tất cả đều như những hình nộm được những bàn tay phù thủy chỉ đạo và biến hầu như cả sĩ phu Bắc Hà thành những mẫu người hèn kém .

Ông Nguyễn Ðăng Mạnh đã trải qua nhiều thời kỳ đáng nhớ trong lịch sử Việt Nam. Bắt đầu từ thời thơ ấu, trong một gia đình quan lại rồi trải qua ngày toàn quốc kháng chiến , đi học trong nhọc nhằn đói rét rồi được qua Tàu học lớp sư phạm và là một trong những người của toán đầu tiên trở về Việt Nam dạy học. Qua trí nhớ của mình ông phác họa lại những thời kỳ ở vùng kháng chiến khi mà khẩu hiệu toàn dân chống giặc vẫn còn là chính thức và đảng Công sản lúc đó chưa áp dụng kỷ luật sắt cho đến khi có phong trào cải cách ruộng đất. Ông kể lại những trường hợp bị oan khuất mà ông chứng kiến khi tham gia một đội cải cách. Ông viết trong hồi ký;

“ Cải cách ruộng đất là một sai lầm nghiêm trọng. Bắt oan, giết oan hàng vạn người. Mà thật ngu xuẩn. Làm sao địa chủ nhiều thế: 5%! Làm sao mà Quốc Dân Ðảng lại có ở khắp mọi nơi. Ðúng là rập khuôn theo Trung Quốc một cách cực kỳ ngu xuẩn. Quốc Dân Ðảng là đảng chính thống đang cầm quyền ở Trung Quốc hàng bao nhiêu năm mới có lắm Quốc Dân Ðảng như thế chứ. Thực ra trước khi sửa sai chúng tôi cũng có ngờ ngợ thế nào ấy. Bởi vì thấy nhiều địa chủ chẳng giàu có gì lắm. Và họ cũng lao động ra trò cũng biết đi cày đi cấy. Con cái hiền lành ngoan ngoãn.

Tôi từng được giao triệu tập con cái địa chủ lại để giáo dục. Tôi thấy như thế. Bây giờ sửa sai thấy sai lầm của cải cách ruộng đất là chuyện dĩ nhiên và rất dễ hiểu.Nhưng chỉ không hiểu sao thời ấy cả nước từ trên xuống dưới lại ngu xuẩn đến thế sai từ đường lối chính sách đến các biện pháp cụ thể. Phát động quần chúng mà quần chúng sợ đội quá sợ cọp làm sao dám nói trái ý đội. Tôi lúc đó chỉ là một chàng thanh niên ngoai hai mươi tuổi vậy mà đi lại trong làng có những cụ già râu dài chắp tay vái “lạy đội ạ!” Một chính sách lớn như thế liên quan đến sinh mạng hàng vạn dân mà giao phó cho những cốt cán dốt nát thực hiện. Cán bộ đội cũng thế, trong đội tôi có một anh Kha mù chữ. Mù chữ mà giảng chính sách và vận dụng chính sách- một chính sách rất lớn và rất phức tạp.- vào việc bắt người , bắn người tịch thu của cải của người! Cải cách ruộng đất đúng là một trường hợp điển hình thô bỉ nhất của vụ cưỡng hiếp của Tàu đối với Việt Nam về chính trị và văn hóa.

Nguyễn Huy Thiệp nói đúng “Ðặc điểm lớn nhất của xứ sở này là nhược tiểu. Ðây là một cô gái đồng trinh bị nền văn minh Trung Hoa cưỡng hiếp. Cô gái ấy vừa thích thú vừa nhục nhã vừa căm thù nó ( Vàng lửa). Sau này Ðỗ Hoàng Diệu cũng diễn tả nỗi nhục nhã ấy bằng hình tượng “ Bóng Ðè”..”

Viết về những ngày sau 1975 , Nguyễn Ðăng Mạnh mô tả về những cuộc đốt sách vở mà ông gọi là “hiện tượng vô văn hóa phản trí thức” hay là ông tả lại rất thành thực về cảnh người miền Bắc vào trong Nam so sánh hai đời sống và thấy ngậm ngùi cho những người miền Bắc đã chịu qua bao nhiêu năm bị mờ mắt không thấy được sự thực mà ông đã dùng chữ của đời thường “ miền Nam nhận họ , miền Bắc nhận hàng” để nói về .

Nguyễn Ðăng Mạnh đã viết chương 5 trong tập hồi ký để vén lên một số hiện tượng có ở bên trong từ những biến cố văn hóa. Ông viết về những bước thăng trầm của công cuộc đổi mới và những vụ đánh đấm, qui kết, chụp mũ của cánh bảo thủ và cơ họại chủ nghĩa. Ông đề cập đến nhiều người và nhiều việc, từ những giai thoại có thật, từ những câu chuyện mà ông đã được nghe và những sự việc mà ông đã được thấy.

Ông mượn lời của Nguyễn Minh Châu nói rằng nhà văn Việt Nam ở cả 3 thế hệ đều hèn:

Trước cách mạng là nhà văn nô lệ, từ 1945 đến 1975 là nhà văn- lính, rất sợ cấp trên và sau 1975 là nhà văn- đói nên cũng rất hèn. Bắt đầu đổi mới, do chính sách của Ðảng nên có vẻ cởi mở nhưng sau thì thắt chặt lại và có nhiều người cơ hội đã theo thế cờ mà lật ngược lại. Nguyễn Ðăng Mạnh kể :

“ Nhưng chẳng bao lâu thế cờ bị lật ngược. Nguyên Ngọc mất chức tổng biên tập báo Văn Nghệ. Nguyễn Khải thấy động lặn biến vào Nam. Tố Hữu nắm lại lá cờ văn Nghệ. Trần Ðộ bị mất chức. Tố Hữu phê phán Ðề Cương Văn Hóa Văn Nghệ của Nguyên Ngọc ở hội nghị nhà văn đảng viên. Nguyễn Ðình Thi trở lại với cánh bảo thủ chuẩn bị Ðại Hôi Nhà Văn lần thứ tư.

Cánh đổi mới bị đánh dồn dập. Lê Ngọc Trà, Hoàng Ngọc Hiến, Nguyên Ngọc, Nguyễn Ðăng Mạnh,Dương Thu Hương , Phạm Thị Hoài, Nguyễn Huy Thiệp, Văn Tâm. Nỗi Buồn Chiến Tranh của Bảo Ninh bị tước giải thưởng. Hội đồng chung khảo phải viết bài sám hối riêng Nguyên Ngọc và Lê Ngọc Trà không chịu viết.

Bọn bảo thủ và cơ hội chủ nghĩa nổi lên càng ngày càng làm mưa làm gió Trong Nam có Chế Lan Viên , Bảo Ðịnh Giang, Anh Ðức, Vũ Hạnh, Diệp Minh Tuyền, Mai Quốc Liên, Trần Thanh Ðạm, Hoàng Nhân, Phan Tường Hạnh, Trần Trọng Ðăng Ðàn,.. Ngoài Bắc có Hà Xuân Trường, Nguyễn Ðình Thi, Huy Cận, Hoàng Trung Thông, Ðông Hoài, Hồ Phương, Bùi Ðình Thi, đám Văn Nghệ Quân Ðội,, Thành Duy, Lưu Trọng Lư, Nông Quốc Chấn, Hoàng Xuân Nhị, Phan Cự Ðệ,Hà Minh Ðức, Phương Lưu, Nguyễn Văn Lưu, Vũ Quần Phương, Nguyễn Thị Ngọc Tú, Hữu Thỉnh, Hồng Diệu,.. Cánh này rất có thế lực vì đằng sau có Lê Ðức Thọ, Nguyễn Ðức Bình, Trần Trọng Tân.. Nguyễn Văn Linh giờ lại xoay ra chửi Dương Thu Hương và Nguyễn Khắc Viện."

Và từ phe cánh này đã xảy ra bao nhiêu chuyện có khi là những chuyện viết trên báo có khi là những chuyện loại cung đình mà ở đó thấy được tình đời và những trí thức là những kẻ ham hố chức tước, quyền lực danh vọng nhất và đôi khi để đạt được mục đích mà không từ bõ một hành động một tư cách tồi tệ nào.

Nguyễn Ðăng Mạnh đề cập đến rất nhiều người và đôi khi không ngần ngại có những nhận định khá nặng nề. Và chính đó là một điều làm nhiều người cùng nhảy xổ vào đánh đấm cuốn hồi ký này.

Như ông phê phán Vũ Ðức Phúc , Phan Cự Ðệ , Trần Thanh Mại, Trần Mạnh Hảo, Phan Trọng luận , Mai Quốc Liên ,Ông phê bình cả những cấp trên như:“ ..

Ðọc các ý kiến này mới biết những ông lãnh đạo văn hóa như Nguyễn Ðức Bình, Hữu Thọ, Hà Xuân Trường, Nông Quốc Chấn, Nguyễn Khoa Ðiềm, Hữu Thỉnh, cứ tưởng trình độ nhận thức cũng khá hóa ra không phải. Cũng y như lý lẽ của Trần Mạnh Hảo vậy thôi . Mà đều rất chủ quan toàn nói giọng khẳng định không chút dè dặt những điều rất nông cạn, hời hợt. Chỉ có Nguyễn Ðình Thi có tỏ ra dè dặt”

Ðọc xong Hồi Ký Nguyễn Ðăng Mạnh,tôi có ý nghĩ gì?

Thật là khó nói, bởi có nhiều sự bất ngờ quá. Bao nhiêu là điều đã nói , có cũ có mới, nhưng làm cho một độc giả như tôi khó tưởng tượng ra. Một người ở trong chăn mới biết chăn có rận. Không phải là một người bị bạc đãi , mà trái lại còn là một trí thức có thể coi như nòng cốt của chế độ.

Thế mà, đã nói ra được một phần sự thực. Chỉ một phần nào thôi cũng đủ làm choáng váng người đọc và sự thực chắc còn nhiều chuyện khác khủng khiếp hơn. Ðọc những bài phê bình cuốn sách này, tôi hiểu được cái phản ứng phải có của một người bị xé toang đi cái mặt che hào nhoáng bên ngoài. Lẽ dĩ nhiên, tôi không tin vào trăm phần trăm những điều mà hồi ký đề cập đến. Nhưng ít ra, cũng đủ để tôi hiểu ra mặt trái và mặt phải của nền văn học mà họ gọi là hiện thực xã hội chủ nghĩa.

Qua bao nhiêu biến cố , trải qua bao nhiêu là bài học, người ta có rút ra được một bài học nào từ một người đã qua tuổi bảy mươi nói về những quãng đời của mình đã trải qua.

Ðó có phải giống như Nguyễn Khải đã viết bút ký chính trị lúc cuối đời, như Chế Lan Viên đã làm Di Cảo Thơ khi đã gần với đất, như Nguyễn Ðình Thi viết hồi ký mà chỉ phổ biến sau khi chết, như Nguyễn Huy Tưởng viết nhật ký hay Tố Hữu trả lời phỏng vấn của Nhật Hoa Khanh.

Tất cả, là những xám hối thực hay chỉ là lời phân bua viết lúc đã thấy cờ tàn. Có lẽ, thế hệ sau sẽ thấy rõ ràng hơn khi đã có một khoảng cách để nhìn lại chính xác.

Giấc Mơ Lãnh Tụ