US Senator John McCain , Kim Âu Hà văn Sơn

NT Kiên , UCV Bob Barr, Kim Âu Hà văn Sơn

 

 

 

 

 

Nguyễn Thái Kiên , Kim Âu Hà văn Sơn, Cố vấn an ninh đặc biệt của Reagan-Tỷ phú Ross Perot,Trình A Sám

• Tình Hình Biển Đông

• Kim Nhung Show

• Viet Nam The Real Story Videos

• Chiến Tranh Việt Nam Videos

• Sức Mạnh Chính Nghĩa Videos

• Hải Chiến Hoàng Sa Videos

• Đấu Tranh Dân Chủ Cuội  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

  

Phan Bội Châu  

 

Hải ngoại huyết thư

 

Phần I

 

Người nước ta lạ là rất lạ,

Nông nỗi này nghĩ đã biết chưa?

Hay còn mê mẩn mơ hồ?

Hay còn hớn hở như trò chuyện chơi?

Này những kẻ hạnh tai, lạc hoạ[1]

Rặt là người tuấn nhã thông minh,

Ai ơi, xin chớ cậy mình,

Ngu mà ngu thế, thật rành là ngu!

Này những kẻ vong thù nhẫn sỉ,[2]

Rặt là người phú quý vinh hoa,

Ai ơi, xin chớ khoe ta,

Nhục mà nhục thế, thật là nhục thay!

Bởi trong nước người hay muốn lạ,

Đạo dung thường có giữ được đâu!

Sợ rồi chẳng được bao lâu,

Tôi xin kể hết mấy như sau điều:

Một là nó trăm chiều toan bác,[3]

Nghĩ kế nào diệt được giống ta.

Hai là ta cứ lần là,

Giống vàng ta hẳn rồi ra còn gì!

Suy các thức thổ nghi vật sản,

Trong nước mình vạn vạn thức hay.

Đến như trăm thức đồ Tây,

Xem không một thức nào tay thợ mình.

Thợ đã vụng, đồ đành xấu xí,

Nó có tham, tham vị hoá tài [4].

Huống năm mươi triệu con người,

Của đâu nó để cho người ăn không?

Âu là nó phải dùng chước nó,

Mượn dao găm giết bỏ giống ta.

Cứ trong lẽ ấy suy ra:

Một là dương bác[5], hai là âm toan[6].

Nghĩa âm toan trước bàn cho tỏ.

Vốn nó tham vì của nước mình;

Ví ngay, vét sạch sành sanh,

Kế cùng, ta phải liều mình không thôi.

Năm mươi triệu há ngồi chịu chết?

Cũng có phen kịch liệt một lần,

Sao bằng nó lấy dần dần,

Mỗi năm mỗi thuế, mỗi phần một tăng.

Người chịu thuế nai lưng cố đóng,

Của lâu ngày hết rỗng trơ trơ,

Kìa như thuế chợ, thuế đò,

Thuế đinh, thuế thổ, thuế chồng mà đi...

Trăm thứ thuế, thuế gì cũng ngặt,

Rút chặt dần như thắt chỉ se,

Miền kẻ chợ, phía nhà quê,

Của đi có lối, của về thì không!

Ví như giống hồ trùng cổ hoặc[7]

Làm cho người mặt quắt, thịt rơi.

Ví như giống rắn nuốt voi,

Máu kia đã hết, thịt rồi cũng tan!

Ấy cái nghĩa "âm toan" là thế,

Người giống mình hồ dễ còn đâu?

Sợ rồi chẳng được bao lâu,

Của ăn cũng hết, còn đâu giống người?

Nay lại kể đến bài "dương bác":

Nó thấy mình xơ xác khó khăn,

Trong một nước, tám chín phần,

Người làm đã ít, người ăn rất nhiều.

Nó lại nghĩ bày mưu hiểm quyệt,

Mượn người làm đành mất của thuê.

Đường đi lính, lối làm xe.

Xô vào một đám, sơn khê nghìn trùng.

Việc đông bắc nay công mai dịch,

Khi lấp sông, xẻ lạch, đào hào.

Người ta chẳng biết khuyên nhau.

Tham tiền nên phải đem đầu chết oan.

Vừa dạo nọ Thái Nguyên, Yên Bái.

Xương chật đường, máu nổi đầy sông.

Mình bao nhiêu nỗi khốn cùng,

Nó càng mát ruột, cam lòng bấy nhiêu!

Kể như thế trăm chiều thảm thiết,

Còn gì là giống Việt Nam ta!

Làm cho tàn hại nước nhà,

Điều "dương bác" ấy thật là hiểm sâu.

Nó nuôi mình, như trâu, như chó,

Nó coi mình như cỏ, như rơm.

Trâu nuôi béo, cỏ coi rờm

Cỏ moi rễ cỏ, trâu làm thịt trâu,

Kìa xem nước đông châu Nhật Bản,

Tàu với xe đưa đón hành nhân,

Đãi nhau tử tế muôn phần,

Khi ngồi, khi đứng, chỗ ăn, chỗ nằm,

Lúc đau yếu nom thăm đi lại,

Lấy đạo người mà đãi giống người.

Pháp kia nó vốn khác loài,

Kìa xem nó đãi những người nước ta.

Xe đi lẫn một toa uế xú,

Tàu ngồi riêng một xó ti-ô;

Dãi dầu ngày nắng, đêm mưa,

Ốm đau nó cũng thờ ơ mặc mình.

Đã như thế trăm vành khinh rẻ,

Lại ra uy cậy thế cường quyền:

Quên trình vé, chậm đưa tiền,

Chân đà đá gót, tay liền phất roi.

Suy một việc đãi người như thế,

Nhục nhằn này có lẽ nào quên?

Vì ta một nỗi ngu hèn,

Gặp tay hung ác có tuyền được không?

Lại bảo nó có lòng tín dụng,

Có lẽ nào giết giống nước ta,...

Ấy là ta chẳng nghĩ ra,

Người ta khác giống, sao mà nó tin?

Suy các thức thương quyền kỹ xảo,

Khắp mọi bề dương pháo hải quân,

Có tin nó đã dạy dần,

Dạy thì chẳng dạy, có phần nào tin?

Trường quốc học đặt tên Pháp Việt,

Dạy người Nam đủ biết tiếng Tây.

Đến như trăm thứ nghề hay,

Binh, cơ, điện, hoá không thầy dạy khôn!

Lối nông học hãy còn ngơ ngẩn,

Việc công trường thờ thẫn biết chi.

Trăm nghề Pháp học tinh vi,

Người mình mình cứ ngu si mặc mình.

Mình như thế dại đành là dại,

Nó mong cho ngu lại càng ngu,

Cứ trong bụng nó mà dò,

Bảo rằng "tín dụng" thực cho là nhầm.

Chừng trong khoảng mười năm trở lại,

Rồi đến câu “khất cái vô môn”[8]

Người càng yếu, của càng mòn,

Bấy giờ mới biết là ơn "tin dùng"!

Còn một lũ trong vòng quan lại,

Mượn người làm, nghĩa phải chi công.

Ấy là nó vẫn căm lòng,

Đường chưa thuộc, nói chưa thông, lẽ nào!

Một năm kể biết bao lương phí,

Lấy Nam nhân lại trị Nam nhân.

Seo[9] mạch nước, róc xương dân,

Quăng cho một lũ chó săn, chim mồi.

Khi nó đã thuộc nơi phong thổ,

Mỏ nó khai, người nó nó dùng.

Thương ôi! Cái lũ làm công,

Cơm thừa, canh cặn, thôi xong, còn gì!

Quạt mùa thu[10], rồng khi thôi bái,[11]

So người mình giá trị còn hơn,

Đem thân ở chốn doanh hoàn,

Người mình thôi chắc có toàn được vay?

Thịt bác tước[12] lâu ngày mòn mỏi,

Của tham tàn đầy túi kinh doanh.

Pháp kia nó tính đã sành,

Cái điều diệt chủng thôi đành chẳng sai!

Nay còn lúc giống người chưa hết,

Chữ tự cường nên biết khuyên nhau.

Cũng người trong cõi năm châu,

Nó che tiếng nó, mình lo sự mình.

Nghĩa “bảo hộ” rành rành hai chữ,

Lẽ dám đâu làm cỏ nước nhà?

May còn được lúc bấy giờ,

Hơi tàn còn thở, sức thừa còn đua.

Mượn thanh thế lân la ngoại quốc,

Đem anh hùng chống vác giang sơn.

Cát lâu đắp cũng nên cồn,

Đá lâu lấp biển ta còn giống ta.

Song ta vẫn còn là ngu dại,

Nay lần lữa tháng trải ngày qua,

Bâng khuâng luống những thẫn thờ.

Đã hồn hay ngủ, lại ma hay lười!

Sự toan bác một mai đến nỗi,

Thôi bây giờ biết hối được sao?

Từ nhà thế tộc quan cao,

Từ người thân sĩ, phú hào, bình dân.

Khắp đến kẻ hành nhân tẩu tốt,

Cả giáo đồ khắp suốt mọi nơi,

Đội trời, đạp đất ở đời,

Sinh ra Nam quốc là người trượng phu.

Ai cũng bụng phục thù, báo quốc,

Thấy giống người nước khác ai ưa?

Cớ sao ngày tháng lần lừa,

Rụt rè như thể đợi chờ, ngóng mong?

Nước đến chân, sâu nông cũng lội,

Việc đương đầu, bể núi cũng qua.

Kìa xem gương chuyện ngày xưa:

Chiêm Thành, Lâm Ấp, bây giờ còn ai?

Ấy diệt chủng có hai đường ấy,

Người giống mình chắc cậy còn chăng?

Còn ta thì cũng may rằng,

Ví như hết cả, cũng đừng trách ai.

Qua bao dặm ngàn khơi, bể rộng,

Hại bao phen tàu, súng, binh, lương.

Công trình từ lúc mới sang,

Được hăm bảy vạn dặm trường nước ta;

Năm mươi triệu ngồi trơ ăn hại,

Nó lẽ đâu để mãi giống mình?

Vườn kia để cỏ sao đành?

Lợn kia nuôi béo thịt dành để chi?

Nó dẫu dại, quyết thì không thế,

Mình có khôn, phải nghĩ mà suy.

Trời sinh ta có tội gì,

Sao cho gọi được hồn về nước ta!

 

 

Người dịch Lê Đại

 

1. sống sung sướng, vui vẻ với tai vạ của người khác.

2. Vong thù nhẫn sĩ: quên thù chịu nhục.

3. bóc lột đến ráo riết.

4. tham vì tiền vì của của ta

5. bóc lột ra mặt

6. bóp nặn ngấm ngầm.

7. Giống yêu quái ám ảnh người ta làm cho tâm hồn người ta đến mê mẩn

8. không biết đi ăn mày cửa nhà ai

9. bào nạo

10. mùa thu đến trời lạnh người ta không dùng quạt nữa

11. rồng bằng giấy mã để cúng tế, khi lễ bái xong rồi, thì đốt rồng đi.

12. bóc lột.

 

Hải ngoại huyết thư

 

Phần II.a

 

Lời huyết lệ gởi về trong nước,

Kể tháng ngày chưa được bao lâu,

Nhác trông phong cảnh Thần châu [1]

Gió mây phẳng lặng dạ sầu ngẩn ngơ...

Hồn cố quốc vẩn vơ vơ vẩn,

Khôn tìm đường dò nhắn hỏi han.

Bâng khuâng đỉnh núi chân ngàn,

Khói tuôn khí uất, sóng cuồn trận đau.

Nghĩ nông nỗi đồng bào thêm ngán,

Tưởng thân mình dám quản một hai.

Tiện đây thưa cật mấy lời,

Lại xin tỏ giãi cùng người quốc nhân:

May người nước lâu dần hối ngộ,

Đem lời này khuyên nhủ cùng nhau:

Nước ta mất bởi vì đâu?

Tôi xin kể hết mấy điều tệ nhân[2]:

Một là vua sự dân chẳng biết,

Hai là quan chẳng thiết gì dân,

Ba là dân chỉ biết dân,

Mặc quân với quốc, mặc thần với ai.

Nghìn, muôn, ức, triệu người chung góp,

Gây dựng nên cơ nghiệp nước nhà,

Người dân ta, của dân ta,

Dân là dân nước, nước là nước dân.

Trên chín bệ ngôi thần tự chủ.

May thừa cơ giấc ngủ li long [3],

Giang sơn mặc sức vẫy vừng,

Muôn người luồn cúi cho vòng phúc, uy.

Đem lịch sử suy đi xét lại:

Ai vì dân hưng lợi, trừ tai?

Chuyện đâu chuyện có lạ đời:

Mùa hè mưa tuyết, ban ngày mọc sao!

Tòa y viện, thuốc nào chẳng có!

Dân ốm đau, hề chớ hỏi han!

Cơm ngự thiện, bữa nghìn quan,

Ngoài ra dân đói, dân hàn mặc dân.

Hỏi đến kẻ phùng quân du mị[4]

Hỏi đến người kiều mỹ cung phi,

Còn dân khốn khổ trăm bề,

Cầm như tai mắt chẳng nghe thấy nào!

Chắc lũ dại đen đầu không biết,

Cậy quyền trên lấy thịt đè người.

Thuế dân, dân nộp xác rồi,

Tiền kho, thóc đụn, sẵn ngồi ăn không!

Suốt một lũ trong vòng cung khuyết,

Của ăn chơi cao huyết[5] muôn người.

Tội oan có thấu đến trời,

Trời sa nước mắt bể trôi ngược dòng.

Khi giặc đến người trong phản trước,

Đem của dân vạch chước hòa thân.

Dần lâu các tỉnh mất dần,

Mười phần thổ địa, nhân dân còn gì!

Nào có nghĩ “dân duy bang bản”[6],

Của muôn dân là vốn nước nhà.

Kìa xem Nhật Bản người ta,

Vua dân như thể một nhà kính yêu.

Chữ bình đẳng đặt đầu chính phủ,

Bấy lâu nay dân chủ cộng hòa.

Nghĩ như nông nỗi nước ta,

Đến giờ mới mất cũng là trời thương.

Vua như thế, nói càng thêm bực,

Họa[7] nhân thần có chắc một hai;

Nhờ tay xoay núi vá trời,

Dòng dây, xây đá tính bài vị nguy?

Chẳng may lại gặp hồi truân bĩ:

Rặt những đồng xu mị phùng nghinh,[8]

Hại dân để lợi lấy mình

Coi dân hờ hững như hình chẳng can.

Ngày mong mỏi vài con ấm tử,

Tối vui chơi mấy đứa hầu non.

Trang hoàng gác tía lầu son,

Đã hao mạch nước lại mòn xương dân.

Sực đến lúc phong trần biến cố,

Thôi bấy giờ mộ Á, triêu Âu[9]

Trời nghiêng, đất lở mặc dầu,

Cốt thân phú quí là đầu sự lo.

Bài thiện sách sao cho khéo lạy,[10]

Cửa cường quyền nhờ cậy kêu van.

Nay đắc tội, mai cảm ơn,

Cái thân thôi thế là toàn một thân.

Dân mặc dân, chẳng dân thì chớ,

Cứ của mình, mình giữ khư khư!

Nỗi niềm tưởng đến bao giờ,

Mây tuôn tẻ ngắt, mù sa tối dầm!

Lũ sống sót còn năm mươi triệu,

Thịt dầu sao, chắc liệu toàn không?

Vì đâu nước khốn dân cùng,

Hỡi ai sướng miệng, cam lòng hay chưa?

Có như thế, có thừa vô ích,

Vua với quan, thôi trách làm chi!

Trách vì một nỗi dân kia,

Số người trong nước lại thì phần hơn.

Để đến nỗi nên cơn cớ thế,

Trách dân mình có lẽ trách ai!

Tôi xin kính chúc lâu dài,

Khóc than xin kể mấy lời trước sau.

Nay thử đứng trên đầu đỉnh núi,

Cõi đông nam ngoảnh lại mà trông:

Sông xứ bắc, bể phương đông,

Nếu không dân, cũng là không có gì!

Khoảng khoáng dã rậm rì cây cỏ,

Vùng sơn lâm sài, hổ, hồ, li.

Chiêm Thành, Lâm Ấp chi chi,

Nước non chẳng có, có gì nước Nam?

Kể như thế, ai làm nên nước?

Giang sơn này khai thác từ xưa:

Công trình kể tự bao giờ,

Nghìn năm quanh vẫn nước nhà tổ tiên.

Ta là lũ cháu con một họ,

Nước dân ta là của gia tài.

Chữ rằng "Tổ nghiệp lưu lai"

Của ta ta giữ, chắc ai giữ cùng!

Chẳng may lúc thành long, xã lở,[11]

Một hai điều trách cứ vua tôi.

Còn năm mươi triệu con người,

Chỉ quanh quanh đám lợi tài không xong!

Hỏi đến nước còn không, không biết,

Gọi đến tên Nam Việt, không thưa!

Gia tài tổ nghiệp mình xưa,

Tay đem quyền chủ mà đưa cho người!

Chắc đã có người cai quản hộ,

Cơ nghiệp mình, mình bỏ không coi.

Hỏi xem khắp cả gầm trời,

Coi ai quái gở lạ đời thế không?

Thử giương mắt mà trông sự thế:

Cơn phong lôi, sóng bể rập rình.

Bấy lâu trời những bất bình,

Phen này cuộc ấy hẳn đành trời xoay!

Năm mươi triệu số người trong nước,

Ai chẳng là chú bác, anh em?

Lòng nào ghét bỏ cho cam,

Yêu nhau thì phải tính làm sao đây?

Đừng như trước đã hay rằng dại,

Đến bây giờ trách tại dân ta.

Nhưng mà dại mãi ru mà,

Người ta há phải ngù ngờ mãi ru?

Quyền quân chủ trên đầu ức chế,

Trải nghìn năm dân trí còn gì!

Mà xem gương truyện xưa kia,

Kể công hùng vũ, ai bì được đâu!

Nọ thuở trước đánh Tàu mấy lớp.

Cõi trời Nam cơ nghiệp mở mang.

Sông Đằng lớp sóng Trần vương,

Núi Lam rẽ khói mở đường nhà Lê.

Quang Trung đế từ khi độc lập,

Khí anh hùng đầy lấp giang sơn.

Lòng trời mở rộng nước non,

Ta nay may vẫn hãy còn nước ta.

Song chước ấy nghĩ ra chẳng khó,

Trong vòng trời riêng có một câu.

Thử ngồi suy trước nghĩ sau,

Cốt rằng người nước cùng nhau một lòng.

Bởi lúc trước, của chung chẳng giữ,

Đến bây giờ, sức chửa làm xong,

Sao cho cái sức cho cùng,

Sức cùng là bởi cái lòng cùng nhau.

Năm mươi triệu đồng bào đua sức,

Năm mươi nghìn giống khác được bao!

Cùng nhau bên ít, bên nhiều,

Lọ làm gươm sắc, súng kêu mới là...

Cốt trong nước người ta một bụng,

Nghìn muôn người cùng giống một người.

Phòng khi sưu thuế đến nơi,

Bảo nhau không đóng, nó đòi được chăng?

Gọi đến lính, không thằng nào chịu,

Bắt một người, ta kéo muôn người.

Bấy giờ có lẽ giết ai?

Hẳn thôi, nó cũng chịu lui nước mình.

Việc gì phải bài binh dụng kế,

Cứ thi gan, kiện lý cho già:

Của nhà ta, phải trả ta,

Dẫu tham muốn nuốt, ắt là chẳng trôi!

Song trong nước mỗi người một khác,

Vốn cùng nhau xung khắc bất hòa.

Những là ta lại hại ta,

Những thân dị chủng mà xa đồng bào.

Quắc đã diệt, Ngu sao còn vẹn?[12]

Vạ đồng căn[13] lửa bén dây dưa!

Người ta ai chẳng biết lo,

Cùng nhau sao vẫn thờ ơ cái lòng!

Nỗi ngu dại nói không kể xiết,

Lại ngờ nhau, chẳng biết tin nhau;

Coi nhau như thể quân thù,

Thù mong nhau hại, ghét cầu nhau hư.

Bụng có hợp thì nhà mới hợp,

Lòng đã tan thì nước cũng tan!

Bằng nay tay mỏi chân chồn,

Còn hơi còn thở may còn sống lâu.

Nếu chẳng biết bảo nhau nghĩa ấy,

Tổ tông mình chắc cậy nhờ ai!

Thương ôi trăm sự tại người,

Chữ "đồng" ai dám ngăn rời chữ "tâm".

Thôi chẳng kể sự trăm năm trước,

Xin từ đây cả nước một niềm:

Người kiếm củi, kẻ đun cơm,

Này em xẻ gỗ, này anh đắp đường.

Việc dầu nặng, chia mang cũng nổi,

Xúm tay vào, kéo lại non sông.

Làm cho sáng rõ tổ tông,

Tôi xin kể hết cách dùng như sau...

         

Hải ngoại huyết thư

 

Phần II.b

 

Nào là kẻ phú hào trong nước,

Nào là người quan tước thế gia.

Nào là sĩ tịch[14] bây giờ.

Nào là lính tập, nào là Gia tô.

Nào những kẻ côn đồ, nghịch tử,

Nào những người nhi nữ, anh si[ 15]

Bếp, bồi, thông, kí chi chi,

Cừu gia tử đệ nào thì những ai?

Ấy kể bậc số người trong nước,

Còn người đi du học mọi nơi

Người trong cho đến người ngoài

Chữ "tâm" cốt phải ai ai cũng "đồng".

Vùng trời đất núi sông nung đúc,

Lũ anh hùng không lúc nào không.

Giang sơn há chẳng vẫy vùng.

Bởi chưng thế bức, lực cùng[16] lẽ nao?

Lấy thóc đâu mà cầu Công Cẩn[17],

Lấy vàng đâu mà vận Tử Phòng?[18]

Anh hùng lại giúp anh hùng,

Xin riêng một chiếu đãi ông phú hào.

Hiện trong nước kẻ giàu cũng có,

Còn khư khư ngồi giữ gia tài.

Huống chi những lũ dông dài.

Sướng mình, còn nghĩ đến ai bao giờ?

Cuộc tán tụ ngẫm cơ tạo hóa,

Sự bất bình vạ gió tai bay.

Sao bằng gặp được lúc này,

Đem lòng phổ tế ra tay anh hùng?

Khơi bốn bể, nuôi rồng thành vũ[19]

Đeo nghìn vàng tậu ngựa truy phong.

Người giúp của, kẻ giúp công,

Xin ai hào phú, trước cùng bụng cho.

Cũng có kẻ hàn Nho, toan Hán,[20]

Việc nước nhà, bụng vẫn không quên,

Bởi chưng phúc bạc, phận hèn,

Mắt xanh ai biết bạn hiền là ai?

Túi hào kiệt một tay xơ xác,

Chân giang hồ giữa bước long đong,

Lấy ai vận dụng cho cùng?

Phải người lỗi lạc lại trong con nhà.

Họp chí sĩ liệu cơ thành bại,

Máu anh hùng đợi hội vân lôi[21]

Đem thân đại biểu cho người,

Dựng nền độc lập, xướng bài tự do,

Nghĩa thần tử trước cho phải đạo,

Công phục thù sau báo tổ tiên,

Con nhà dòng dõi bậc hiền,

Đồng tâm chữ ấy nên biên vào lòng.

Song những kẻ ngoài vòng rất dễ,

Người trong vòng có lẽ khó hơn.

Sao cho vững dạ bền gan,

Kìa xem Y Doãn khi còn Hạ vương[22]

Hán Chu Bột khi còn sự Lã[23]

Tâm sự này ai tỏ cho ai?

Mới hay trung trí đại tài,

Khư khư tiểu tiết nhất thời mà chi!

Xin những kẻ đừng vì quyền thế,

Đừng chê câu "nhẫn sỉ, sự thù".

Chắc đâu cái lũ bạch nô,

Mà trong bọn ấy Y, Chu có người?

Sự phản gián nay ngồi nghĩ mẹo,

Mai thừa cơ đảo giáo[24], gieo gươm.

Giang sơn nay lại trời Nam,

Đỉnh chung khắc để tiếng thơm lâu dài.

Sức ai cố nâng mây, dẹp gió,

Lòng tôi mong đốt lửa, châm hương.

Khuyên ai những kẻ đường đường,

"Đồng tâm" chữ ấy nên càng khuyên nhau.

Kìa những kẻ lưng đeo súng đạn,

Dưới cường quyền theo bọn Pháp binh,

Mũ vàng lẫn với khố xanh,

Ấy là rặt lũ tập binh nước mình.

Mặt nam tử tranh vanh trong nước,

Vì thần tiền phải bước chân ra,

Có đâu ta lại giết ta,

Cũng là một gốc mọc ra nỡ nào!

Tưởng những lúc đương đầu, giáp trận,

Bụng không đành, mắt cũng không đang.

Há vì tháng mấy đồng lương,

Mà quên làng nước, họ hàng hay sao?

Nay gặp hội đồng bào phấn khởi,

Hội phong vân là buổi lập công.

Bây giờ lòng mới tỏ lòng,

Quyết đem bụng nước giúp cùng người Nam.

Vả trông thấy anh em làng mạc,

Bởi xưa nay xơ xác vì đâu?

Nhọc nhằn theo trót bấy lâu,

Oán sâu quyết báo, thù sâu quyết đền.

Phút một chốc làm nên công lớn,

Cứu cho ta mấy vạn đồng bào.

Này rồi ra mới biết nhau,

Chỉ xem một phút trên đầu ngọn gươm.

Đâu có lẽ chịu cam cả nước,

Mắc lừa câu "lấy bạc nhử người"!

Thôi thôi ta chẳng dại rồi,

Tập binh ta cũng là người họ ta.

Tính sự thế nay vừa gặp hội.

Việc kíp rồi phải liệu mau mau.

Cùng nhau mấy vạn đồng bào,

Quyết đem tính mệnh mà liều một phen.

Cho người dưới hoàng tuyền mừng bụng,

Chớ để quân bạch chủng cười mình.

Tôi xin các bạn tập binh,

Cùng nhau một bụng như anh em nhà.

Còn một lũ gọi Gia Tô giáo,

Dẫu cùng ta là đạo bất đồng,

Nhưng cùng đất nước cùng chung,

Quyết không có lẽ nào không vì mình.

Chớ thấy khác mà sinh hình tích[25],

Để cho rằng cừu địch Nam nhân.

Chữ rằng "Đồng loại tương thân",

Giáo dân xem với lương dân khác gì!

Ngộ gặp lúc gian nguy tận khổ,

Nên cùng nhau cứu đỡ vẻ thay.

Nào ai có vị gì Tây,

Mà coi người đạo ra ngay người thù.

Chẳng qua vị giáo đồ, giáo chủ,

Đạo Gia Tô cũng đạo cứu dân.

Thấy quân tàn ngược bất nhân,

Dẫu cùng một giáo nhưng thân nỗi gì!

Dẫu cho có bụng vì người Pháp,

Nên lấy điều thảm thiết nói ra.

Bởi vì ta lại với ta,

Lẽ đâu lương giáo toan mà hại nhau?

Suy một bụng đồng bào tương ái,

Người cùng người ai dại gì đâu?

Đã là đồng chủng, đồng cừu,

Yêu nhau thì quyết cứu nhau phen này!

Này đua sức, ra tay tạo phúc,

Cứu cho ta địa ngục thoát vòng.

Phúc mình mà cũng phúc chung,

Khuyên ai đi đạo một lòng khăng khăng.

Kìa những kẻ khe rừng, góc bể,

Cũng là người mạnh sĩ tài năng.

Xưa nay quen thói hung hăng,

Súng con trong túi, dao lưng bên mình.

Cậy hào khí tung hoành vũ trụ,

Tự xưng mình là lũ du côn.

Họp nhau mấy bọn con con,

Ơn đền oán trả, há còn sợ ai!

Coi sinh tử như chơi chẳng nghĩ,

Khí đương hùng, ai kẻ dám tranh?

Tôi xin trăm lạy các anh,

Mấy lời khuyên nhủ đinh ninh sau này.

Thói sài hổ khi này đắc chí,

Đem tư hiềm, tiểu khí mà chi?

Gẫm xem nào có hay gì!

Mà thương đồng loại nữa thì làm sao?

Đường sá để má đào ô huyết,

Rượu chè quen sinh nết tự do.

Tổn gì đến lũ quân thù,

Mà coi tính mệnh trượng phu làm thường!

Ngươi Kinh Kha cùng chàng Nhiếp Chính,

Ấy vì ai vong mệnh phục thù?

Anh hùng tiếng để nghìn thu,

Sử xanh còn chữ "trượng phu" lưu truyền.

Chết như thế cũng nên cái chết,

Chết vô danh, người ghét ai thương?

Anh em ta phải tính đường,

Này xem sự thế Tây dương với mình.

Đã phu dịch trăm vành ức chế,

Lại thuế sưu lắm vẻ lấy tiền...

Vậy thì giết nó cũng nên,

Còn thằng vị nó mà quên quốc thù,

Rước voi đến giày mồ ông vải,

Cõng hổ về làm hại người nhà,

Thế thời quyết hẳn không tha,

Gián đồ, mật thất, là ta tính liền!

May sự được vạn tuyền cũng thỏa,

Chẳng may ra trơ ngỡ cũng đành.

Trước làm cho nó thất kinh,

Sau là để tiếng cao danh muôn đời.

Lẽ vinh, sỉ có hai đường ấy,

Anh em ta đã nghĩ cho chưa?

Gió tanh xông mũi khó ưa,

Gươm sao cắp nách mà ngơ cho đành?

Hòn máu uất chất quanh đầy ruột,

Anh em ơi xin tuốt gươm ra!

Có trời, có đất, có ta,

Đồng tâm như thế mới là đồng tâm!

Nào nữ kiệt nước Nam đâu tá?

Trải xưa nay chuyện lạ bao giờ!

Tự ngày nội thuộc khi xưa,

Họ Trưng hai ả là vua anh hùng.

Việc nữ tướng xem trong sử lược,

Bùi Thị Xuân[26] thuở trước đem quân.

Cùng phường cân quắc thoa quần,

Mày râu lắm kẻ chịu phần kém thua.

Kể lực ấy bây giờ ít có,

Nào là ai anh vũ nữ tài?

Hỏi ra họa có một vài;

Mẹ ông Bá Bích là người Hưng Nguyên,[27]

Huyện Thanh Chương nay còn chép để:

Ông Tú Quang có mẹ rất hiền.[28]

Ngoài ra quên họ quên tên,

Lấy đâu thanh sử mà biên từng người?

Nào là kẻ tán tài, cấp sĩ,

Nào là người kính nghĩa khuyến phu,

Giang sơn làm nổi cơ đồ,

Ấy là bậc nữ trượng phu nước mình.

Sóng hoàn hải mông mênh mặt đất,

Dòng nữ lưu quanh quất năm châu.

Kìa khi Nga Nhật đánh nhau,

Có người nhi nữ mà mưu anh hùng.

Vẻ chi phấn[29] vốn dòng Nhật Bản,

Mượn yên hoa kết bạn người Nga.

Bất tình sự ấy ai ngờ,

Thừa cơ lấy được đồ thư [30] đem về.

Nga thua Nhật bởi vì mưu lộ,

Nhật được Nga nhờ có nữ công.

Đàn bà thế giới anh hùng,

Chị em ta phải cùng lòng khuyên nhau

Cây đã lớn, cớ sao lại đổ?

Bởi ở trong cũng có nội trùng,

Huống chi giặc lớn thế cùng,

Vốn xưa nay cũng nội công có người.

Bằng nay biết lấy ai phản gián?

Phải có tay thủ đoạn anh hùng.

Quyết nhờ bậc ấy mới xong,

Nước ta há phải là không có người?

Nào là kẻ bếp bồi có chí,

Nào là ai thông, kí có lòng.

Bấy lâu theo việc làm công,

Vì tiền há phải có lòng vì ai?

Vì y thực theo nòi giống khác,

Dẫu ấm no, tiếng ác rửa sao?

Sao bằng ta vị đồng bào,

Công danh cũng có, lẽ nào kém ai?

Tôi xin nghĩ vì người hoạch kế:

Người một nơi, bụng để một nơi.

Trước là ích lợi cho người,

Sau là vận nước phúc trời về sau.

Khuyên ai cứ bảo nhau nghĩa ấy,

Cơ hội này trông thấy chẳng xa.

Bếp, bồi, thông, kí đâu ta?

Có lòng như thế mới ra đồng bào.

Chàng Dự Nhượng[31] nấp đâu chẳng thấy,

Gã Phù Sai[32] đứng đấy là ai?

Ngẫm xem từ trước mấy người,

Phụ huynh ta ấy là người làm sao?

Bởi sự thế vì đâu đến thế?

Nghĩa phục thù chép để một bên.

"Đồng tâm" chữ ấy chớ quên,

Cừu gia tử đệ nên khuyên nhau cùng.

Ấy kể số người trong một nước,

Trong mười phần đã được chín phần.

Lại nên tính hết xa gần,

Thử xem sự thế cường lân thế nào?

Đương trong cuộc thắng ưu, bại liệt,

Có ra ngoài mới biết văn minh.

Nếu khư khư chỉ biết mình,

Cùng người đua sức, hẳn vành mình thua!

Đi với ở mưu mô chưa vững,

Trong với ngoài hô ứng chưa thông,

Đường tây cách trở lối đông,

Kẻ sào, người lái, vẫn không hợp lòng!

Trước chẳng biết vun trồng tân hóa [33]

Sau mong gì kết quả duy tân?

Nào người du học ngoại lân,

Mười phần phải có một phần mới xong.

Khuyên ai cứ ra công, gắng chí,

Dẫu đào non, tát bể cũng nên,

Tinh thành tấc dạ như in,

Đá vàng cũng rút một tên bắn nhằm.

Nào cha mẹ, anh em, chú bác,

Dẫu trong ngoài ai khác gì ai?

Người trong phải có người ngoài,

Đồng tâm há phải những người ở trong?

Nếu cả nước đồng lòng như thế,

Việc gì coi cũng dễ như không.

Không việc gì việc không xong,

Nếu không xong, quyết là không có trời.

Có lẽ nào mặt trời mọc tối?

Có lẽ nào nửa buổi mọc sao?

Núi kia có lẽ không cao?

Bể kia há có lẽ nào không sâu?

Dẫu gươm sắc kề đầu có hỏi,

Bấy nhiêu lời quyết nói không sai.

Vậy mà tưởng vậy mà thôi,

Nhưng ta còn ngại cho người nước ta.

Người nước ta sinh ra còn dại,

Non sông này tuổi hãy còn thơ.

Hãy còn ngơ ngẩn ngẩn ngơ,

Chính không có phủ, giáo chưa ra trường. [34]

Bụng ví có phú cường cũng dễ,

Lòng đà không, nô lệ không oan.

Ví người hai nước không quen,

Gặp cơn sóng gió cùng thuyền cứu nhau.

Biết như thế không cầu mà hợp,

Chẳng biết ra, dẫu hợp mà tan.

Ví như gà nhốt cùng đàn,

Cá nuôi cùng chậu có toàn được đâu!

Người mình lắm bao nhiêu càng dại,

Lợi đến đâu bâu lại như ruồi.

Người ngoài coi bẳng (bằng) như trời,

Người mình coi vẫn như gai cạnh mình.

Cũng biết nghĩa lạc vinh, ô nhục,[ 35]

Cũng biết đường xu phúc, tị tai. [36]

Cớ sao ai cũng như ai,

Điều hay bảo đến tận nơi, không làm?

Bởi cái tội chịu cam ngu nhát,

Đã ngờ nhau lại ghét nhau cùng.

Bảo rằng cũng một cái lòng,

Rùa bay, rắn nhảy, quyết không được nào!

Ngồi nghĩ đến càng đau cả ruột,

Ai ngăn dòng, chống cột [37] là ai?

Ấy ai đua sức gắng tài,

Rẽ mây, phẩy gió, quét trời cho quang?

Ngoài muôn dặm mơ màng chiếc bóng,

Khách bồ đào[38] giấc mộng tha hương.

Trông về một giải Nam Bang,

Nghìn năm nước cũ tìm phương hồn về.

Nào là kẻ khôi kì danh sĩ,

Nào là người tuấn vĩ cao nhân.

Ấy ai nhẹ miệng lanh chân

Cùng tôi giúp một vài phần là ai?

Trách [39] thế đạo hai vai nặng gánh,

Sức vãn hồi, bút mạnh hơn binh.

Kìa xem luật nước văn minh,

Báo, thư [40], ai có cấm mình tự do?

Xin những bậc sĩ phu trong nước,

Có chữ rằng "đạo giác tư dân". [41]

Đem lòng nghĩ đến quốc dân,

Lựa dần khuyên nhủ nhau dần từ đây.

Miệng diễn thuyết, dao này chém quỷ,

Lưỡi hùng đàm, gương ấy soi yêu.

Mình không, cắp súng đeo dao,

Nhưng không nó có làm sao được mình.

Đem những chuyện nhiệt thành ái quốc,

Bảo một người tỉnh được một người.

Dần lâu từ một đến mười,

Trăm, nghìn, vạn, ức ai ai tỉnh dần.

Ai cũng biết hợp quần là thế,

Khắp bọn này, bọn ấy hợp nhau.

Gió lanh thì sấm cũng mau,

Chữ tâm một phút đâu đâu cũng đồng,

Cờ độc lập xa trông phấp phới,

Kéo nhau ra đòi lại nước nhà.

Của nhà ta, trả chủ ta,

Muốn toan cố chấp ắt là chẳng xong.

Cơ sự ấy nói không kể xiết.

Bút truyền thần khôn vẽ cảnh vui,

Hạ đăng[42] sáng khắp mọi nơi,

Bóng sao thấp thoáng, vẻ trời long lanh.

Đài kỉ niệm tranh vanh trong nước,

Đèn hoan nghênh kẻ rước người đưa.

Nào người Dụ Cát, Lư Thoa [43]

Nay vừa gặp hội xin ta gắng lòng!

 

 

Người dịch Lê Đại

 

1. đất nước thiêng liêng

2. nguyên nhân các việc tệ hại

3. nhân lúc rồng ngủ, đến ăn trộm hạt ngọc

4. dò ý vua để nịnh hót

5. mỡ và huyết

6. dân chính là cỗi gốc của nước (theo Kinh Thư)

7. hoạ chăng, hoạ là

8. đón theo chiều ý của vua mà nịnh hót

9. tối theo Á, sớm theo Âu

10 sự khéo lạy là thượng sách hơn cả

11. Thành quách tan vỡ, xã tắc ngả nghiêng, nghĩa là nước nhà bị giặc phá.

12. Quắc và Ngu là những nước nhỏ đời Xuân Thu. Ngu cho vua nước Tấn mượn đường để đi đánh nước Quắc. Khi đã diệt Quắc rồi, Tấn liền quay về diệt nốt nước Ngu.

13. Cùng nhau một gốc mà tàn hại nhau, như củi cây đậu nấu hạt đậu (thơ Tào Thực)

14. Người thuộc về lớp sĩ phu

15. hạng phụ nữ trẻ trung ngây thơ

16. Tình thế áp bách, sức lực cùng quẫn.

17. Chu Du (thời Tam Quốc)

18. Trương Lương (thời Hán Sở)

19. Nuôi rồng để làm mưa

20. Kẻ nghèo khó, cùng quẫn.

21. Mây bay, sấm dậy: Thời cơ hành động của người anh hùng.

22. Y Doãn giúp Thành Thang khi còn chúa Kiệt nhà Hà.

23. Khi Lã Hậu cướp ngôi nhà Hán, Chu Bột tuy giả vờ xu phụ, nhưng kỳ thực vẫn mưu việc khôi phục nhà Hán.

24. Quay mũi giáo trở lại, đánh với quân thù mình vừa xu phụ

25. Ngờ vực nhau vì bề ngoài. Câu này có người đọc là: Chớ thấy khác mà sinh hiềm khích.

26. Nữ võ tướng Tây Sơn

27. Bà cụ đã cúng nhiều tiền để giúp phong trào Cần Vương và phong trào Đông Du.

28. Ông Tú Quang trong phong trào Cần Vương, bà mẹ bị bắt và bị tra tấn nhưng nhất định không khai.

29. phấn sáp.

30. Văn kiện bí mật.

31. Thích khách người nước Tấn đời Chiến Quốc.

32. Vua nước Ngô, ra vào không quên mối thù Việt Câu Tiễn giết cha, bèn cố chí diệt Việt bắt Câu Tiễn.

33. Văn hóa mới, tinh thần mới.

34. Về chính trị thì mình không có chính phủ của mình, về giáo dục thì trường học không ra trường học.

35. Vui thích sự vẻ vang, chán ghét sự sỉ nhục.

36. Đến với hạnh phúc, tránh xa tai vạ.

37. Cột đá đứng vững giữa dòng nước.

38. Người phải trốn tránh đi làm việc nước.

39. Trách nhiệm cáng đáng việc đời.

40. Báo chí và sách vở

41. Đem đạo nghĩa mà đánh thức dân chúng.

42. Đèn thắp trong buổi lễ ăn mừng.

43. Học giả Nhật Bản Fukuga Wa Yukichi và nhà tư tưởng Pháp J.Ruxô.