Kiện Formosa?

Trần Văn Tích

Vấn đề nguyên tắc

Những người Việt Nam tỵ nạn thực sự chống cộng không chấp nhận chế độ Việt cộng. Vì thế trước đây khi ba mươi sáu nhân vật ở quốc ngoại tự nhận là trí thức gửi kiến nghị cho bọn chóp bu Ba Đình thì công luận chê bai dè bỉu. Vì thế mới đây khi có tin trong nước đi kiện Formosa thì Luật sư Lê Duy San buông một câu ngắn gọn : “Kiện củ khoai.“ Người Việt tỵ nạn quá am tường cơ chế của bộ máy công quyền và tư pháp Việt cộng nên nghĩ tới chuyện nộp đơn cho toà án Việt cộng để kiện Formosa là chỉ biết lắc đầu và thở dài. Đó là vấn đề nguyên tắc nó chi phối suy nghĩ và hành động của người Việt hải ngoại chống cộng thực sự.

Trong khi đó thì đối với người dân trong nước đang tạm sống dưới gông cùm cộng sản, việc đi kiện Formosa thực chất chỉ là cái cớ bởi ngay người dân cũng không hề tin tưởng vào hệ thống pháp lý Việt cộng. Mà nói cái nào cho ngay, ngay tại các quốc gia thượng tôn pháp luật, ngay trong những chế độ hợp hiến và bảo hiến, các bộ luật, các điều luật cũng chỉ là công cụ do con người soạn thảo, ban hành, áp dụng và giải thích. Cho nên khi chư vị linh mục tổ chức “khiếu kiện“ Formosa tại cái gọi là Toà án nhân dân Kỳ Anh, Hà Tĩnh thì viên chánh án tức khắc gửi trả lại tất cả đơn khởi tố. Đó là chuyện phải xảy ra; ngược lại, nếu y ta nhận đơn và ra án lệnh truy tố Formosa thì mới là chuyện ngược đời. Đi kiện Formosa bởi người dân trong chế độ cộng sản chỉ là...nói chơi, biểu dương lực lượng quần chúng mới là...làm thật. Cho nên hấp tấp hô hào gây quỹ pháp lý hỗ trợ vụ kiện Formosa là một hành động lẽ ra không nên làm, chưa đáng làm. Đó là chưa kể đến các thiếu sót và sai lầm khi loan tin gây quỹ, chúng càng tác hại tiêu cực lên mục đích quyên góp. Còn như các cá nhân hay đoàn thể hằng tâm hằng sản muốn giúp đỡ tài chánh cho đồng bào quốc nội thì lại là chuyện khác.

Kiện ở đâu?

Thực tế đã chứng minh rất nhanh chóng là kiện Formosa tại cơ quan pháp quyền trong nước là không thể đạt được công lý; vậy chỉ còn các toà án ngoại quốc và quốc tế.

Chỉ có một toà án nước ngoài có thẩm quyền thụ lý vụ kiện Formosa, đó là toà án Đài loan vì trụ sở gốc của Formosa đặt ở Đài loan và vì hai nhân vật chủ chốt của Formosa, Lý Chí Thuyên và Vương Vĩnh Khánh, hiện ghi tên cư trú tại Đài loan. Trong quá khứ, chính người dân Đài loan đã nhiều lần và nhiều dịp nộp đơn kiện Formosa tại nhà chức trách sở tại. Có những tổ chức đặt trụ sở ở Đài loan chuyên theo dõi và truy tố Formosa, chẳng hạn tổ chức Wild at Heart mà người đại diện là Robin Winkler, với sự hỗ trợ của nhóm luật sư chuyên môn Environmental Jurists Association in Taiwan. Trong số các thành viên hoạt động tích cực của Wild at Heart có một vị linh mục người Việt nam.

Chỉ có một toà án quốc tế duy nhất có thẩm quyền thụ lý vụ kiện Formosa, đó là Toà Hình sự Quốc tế, International Criminal Court, ICC, trụ sở đặt tại Den Hague, Hoà lan. Toà án này hoạt động trên cơ sở The Rome Statute, Hiến chương La mã. Dẫu rằng Việt cộng không thừa nhận và không phê chuẩn Hiến chương La mã, International Criminal Court vẫn có thể thụ lý nội vụ và ra án lệnh tương đương. Mới đây, Phi luật tân kiện Trung cộng về vụ lưỡi bò trên Biển Đông, Toà Trọng tài Quốc tế sau hai năm nghiên cứu hồ sơ, đã ban hành án quyết bất lợi cho Trung cộng, dẫu rằng Trung cộng tuyên bố phủ quyết án lệnh liên quan. Khi nhóm Pháp luân công kiện những nhân vật lãnh đạo đảng cộng sản Trung hoa theo đạo luật universal principle, các toà án quốc gia đã chấp đơn và ban án lệnh xử phạt đích đáng nhóm Giang Trạch Dân, Lý Lam Thanh, La Can, Lưu Kinh, cho dẫu Trung cộng không chấp nhận universal principle. Huống chi International Criminal Court đang rất chú ý đến các trọng tội gây ô nhiễm môi trường và giới nghiên cứu pháp lý đã tạo ra một danh từ mới để chỉ loại trọng tội hình sự liên quan là genocide, bên cạnh war crimes, crimes against humanity và genocide.

Làm gì bây giờ?

Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam được xem như là phát ngôn nhân chính thức của phong trào kiện Formosa. Ngài đã được nhiều vị linh mục khác ủng hộ và cùng minh danh lên tiếng với Ngài. Đức Tổng Giám mục Ngô Quang Kiệt đã thân hành đến thăm tập thể đồng bào biểu tình chống Formosa.

Trong lịch sử chống cộng của dân tộc Việt Nam chưa bao giờ có một cuộc biểu dương lực lượng vĩ đại như những ngày đầu tháng mười vừa qua trước khu vực nhà máy Formosa. Người dân Việt Nam đã bắt đầu làm nên lịch sử. Người dân Đông Đức trước kia cũng hành động tương tự. Thoạt đầu là đấu tranh bảo vệ văn hoá, đòi tự do ngôn luận rồi chuyển qua đấu tranh chống ô nhiễm môi trường – mà một trong các thủ phạm là đoàn quân Nga cộng trong những doanh trại của họ – rồi bước qua đòi thống nhất đất nước, nghĩa là đòi dẹp bỏ cộng sản. Khi tôn giáo nhập cuộc thì an ninh mật vụ Stasi bắt đầu chùn tay. Nhưng đó là nói về huy động quần chúng đấu tranh.

Còn muốn kiện Formosa thì Linh mục Antôn Đặng Hữu Nam nên liên lạc với vị chủ chăn đồng hương của Ngài hiện đang hoạt động trong tổ chức Wild at Heart ở Đài loan. Ngài cũng có thể, qua sự tiếp tay của Liên đoàn Công giáo Việt Nam tại Hoà lan chẳng hạn, ủy quyền cho một luật sư nộp đơn kiện Formosa tại Toà Quốc tế International Criminal Court Den Hague.

Tôi từng liên lạc nhiều lần với Wild at Heart và với nhiều cá nhân khác, với nhiều tổ chức khác vốn mang mối thâm thù gần như truyền kiếp đối với Formosa. Tôi có sẵn địa chỉ điện thư của họ nhưng luật bảo toàn dữ kiện cá nhân cấm ngặt tôi phổ biến công cộng. Tôi chỉ có thể ghi ra đây địa chỉ điện thư của cá nhân tôi : tranvantich@hotmail.de. Tôi ghi địa chỉ e.mail này trong hoài bão tha thiết rằng Kỳ Anh, Quỳnh Lưu sẽ không âm thầm rơi vào quên lãng vì nếu vạn nhất xảy ra tình trạng đó thì thật là đại bất hạnh cho dân tộc.

Trong bài viết này tôi chỉ bàn về chuyện kiện Formosa, tôi không đá động đến chiến lược, chiến thuật trong lĩnh vực chống cộng qua huy động các lực lượng quần chúng.

10.10.2016