Tax Plans: Trump vs. Clinton

Nguyễn Thơ Sinh 

Chỉ còn hơn hai tuần nữa là dân Mỹ “xuống đường” đi bầu. Và điều này đồng nghĩa với chuyện cả thế giới ngó về nước Mỹ, bất luận đó là đồng minh thân cận hay kẻ thù của Chú Sam. Bởi lẽ người đắc cử tổng thống (nắm giữ chìa khóa văn phòng chính phủ cao nhất nước Mỹ) không chỉ ảnh hưởng đến đời sống dân Mỹ mà còn ảnh hưởng đến nhiều kế hoạch chính trị của thế giới.

Tất nhiên khá đông người Việt cũng sẽ đi bầu để sử dụng quyền công dân của mình để chọn lựa người lãnh đạo mới với hy vọng đem lại những thay đổi tốt đẹp.

Vẫn biết lá phiếu cá nhân của dân Mỹ không tuân theo qui định ai nhận được nhiều phiếu sẽ thắng (popular vote) mà tuân theo luật đại diện cử tri đoàn (electoral vote). Phiếu chúng ta bầu cho người đại diện địa phương (làm thành một cử tri đoàn của tiểu bang). Sau đó số cử tri đoàn tại một tiểu bang của đảng nào đông hơn sẽ giúp ứng cử viên của đảng đó thắng tất cả số cử tri đoàn tại tiểu bang đó. Song chẳng lẽ vì thế mà chúng ta ở nhà không đi bầu.

Nên nhớ chuyện đi bầu ở Mỹ lạ lắm. Có vẻ thiên hạ đi bầu không phải đơn thuần để thể hiện quyền công dân của mình, song đây còn là cách để họ tìm thấy những giá trị ý nghĩa tinh thần rất dân chủ với lá phiếu cầm trên tay. Nên dù biết rõ ở Texas Đảng Cộng hòa sẽ thắng, người dân theo Đảng Dân chủ vẫn đi bầu cho Hillary Clinton. Hay biết rõ tại California Đảng Dân chủ sẽ đại thắng, các fans ủng hộ Đảng Cộng hòa vẫn không ngán, vẫn hăng hái đi bầu cho Donald Trump.

Cử tri ủng hộ hai bên dĩ nhiên muốn ứng cử viên của mình chiến thắng. Còn thế giới bên ngoài chắc chắn không thể hiểu rõ tâm lý đi bầu (cũng như cách chọn người) của cử tri Mỹ. Thế giới (có thể) biết năm nay mùa phiếu tại Mỹ liên quan đến nhiều đề tài khác nhau. Nhiều đến nỗi những công thức tiên đoán cũ đã mất khả năng áp dụng. Họ biết dân Mỹ quan tâm đến phát triển kinh tế. Nhưng thế giới không thể hiểu được các chính sách đánh thuế (tax plan) của hai ứng cử viên đưa ra sẽ thu hút chú ý của cử tri như thế nào (giúp họ quyết định xem) tên của ứng cử viên nào sẽ bị gạch khỏi tờ ballot.

Không ngạc nhiên lắm, chính sách đánh thuế của Hillary Clinton và Donald Trump rất khác nhau. Qua lần debate tổng thống tại Trường ĐH Hofstra University, khán thính giả Mỹ đã thấy rõ điều đó. Hillary Clinton muốn tăng thuế với người giàu và khẳng định họ cần đóng thuế một cách công bằng – Play a fair game. Trong khi đó Donald Trump tuyên bố sẽ cắt giảm thuế cho mọi người, đặc biệt ông sẽ ưu đãi các ông chủ lớn với lý do họ là kẻ đã tạo ra công ăn việc làm cho dân Mỹ. Họ cần được o bế bằng những chính sách đãi ngộ hấp dẫn, nếu không họ sẽ cuốn gói dọn cơ sở kinh doanh sản xuất ra nước ngoài, dân Mỹ sẽ là người chịu thiệt thòi đầu tiên. Theo cách tính của Donald Trump mọi người sẽ được ông giảm thuế – càng giàu càng được lợi. Trump’s plan calls for substantial cuts in tax rates – with much of the savings going to the wealthiest households.

Nếu đi theo chính sách của Donald Trump kinh tế Mỹ sẽ như thế nào? Tạm thời không nói đến khoảng cách giàu nghèo chênh lệch tại Mỹ hiện nay rất lớn. Không bàn đến chuyện 1% người giàu nhất ở Mỹ sở hữu hơn một nửa tài sản của cả nước. Sau đó 99% chia nhau phần còn lại. Hãy nói đến nền kinh tế Mỹ không còn phụ thuộc vào lao động phổ thông tại các nhà máy. Hơn nữa giới chủ hãng thời đại mới luôn tìm cách khai thác triệt để những ứng dụng khoa học kỹ thuật, kết quả nếu các chủ hãng có “dời đô” về Mỹ thì túi tiền của người lao động Mỹ vẫn chẳng thấy “đô” đâu. Bởi lẽ những việc làm trong quá khứ đã được thay thế bằng các thế hệ robots và các hệ thống máy móc dây chuyền tự động, chừa lại một phần rất nhỏ cho các công nhân chuyên môn thấp. Vì vậy, hãy nhìn lại, nếu cắt giảm thuế cho mọi người, hiển nhiên người giàu sẽ đắc lợi trước mắt.

Câu hỏi được đặt ra: Liệu giảm thuế cho tất cả sẽ đem lại những hệ quả nào cho nước Mỹ?

Tất nhiên là có. Cụ thể, ngân sách quốc gia sẽ bị thâm thủng nặng. Được biết thuế do dân nộp là một khoản rất lớn để chính phủ sử dụng chi trả cho nhiều chương trình lớn nhỏ khác nhau tại quốc nội cũng như trên thế giới. Dĩ nhiên số tiền do in thêm trái phiếu là một khoản khác. Song tiền thuế luôn là một khoản thu cần thiết đối với chính phủ Mỹ.

Dân nghèo khi nghe Donald Trump nói giảm thuế sẽ mừng. Kinh nghiệm cho thấy dân “sở mỏ” (mang tiếng là giá tiền tính theo giờ được từng đó, từng đó) thoạt nghe rất bảnh chọe. Vậy mà cuối tuần lãnh paycheck tự nhiên thấy lương của mình bốc hơi mất một mớ. Còn dân đi làm lãnh tiền mặt cuối năm đóng thuế è cổ. Nhìn chung đóng thuế ai cũng ngán. Nhưng với dân giàu, nếu Donald Trump đắc cử, họ sẽ vui mừng reo hò chiến thắng đắc chí. Bởi họ mới là người đắc lợi nhiều nhất. Họ chẳng cần quan tâm đến chuyện ngân sách chính phủ thất thu và nợ công sẽ vùn vụt tăng lên (less federal revenues and increase the deficit).

Khác với Donald Trump, Hillary Clinton cho biết bà sẽ đánh thuế mạnh tay hơn với giới nhà giàu: to raise taxes on the very wealthy. Điều này có nghĩa ngân sách chính phủ sẽ tăng lên. Sau đó bà sẽ lên kế hoạch rõ ràng trong việc sử dụng số tiền này; chẳng hạn như đài thọ các chương trình chính sách hỗ trợ, cụ thể như giúp đỡ trả bớt một phần lệ phí đại học cho sinh viên. That would generate a lot of extra money for the government, which she wants to use to pay for programs like subsidized college tuition. Dĩ nhiên đây chỉ là những lời bà hứa hẹn. Còn chuyện thực hiện được hay không, thực hiện được bao nhiêu, thực hiện như thế nào (sớm lắm cũng phải mất vài năm) sau khi bà đắc cử người ta mới biết được.

Phát biểu tại Câu lạc bộ Kinh tế Detroit (Detroit Economic Club) hồi tháng 08 năm nay Donald Trump cho biết sẽ giảm thuế cho mọi người, đặc biệt cho giới trung lưu. Ông tin rằng với chính sách giảm thuế này Mỹ sẽ có thêm nhiều công ăn việc làm với đồng lương hấp dẫn. Người giàu sẽ đóng thuế một cách công bằng, họ không phải đóng thuế quá nhiều đển nỗi bỏ xứ ra đi, vô tình dẫn đến tình trạng nhiều việc làm tại Mỹ bị giết chết, đẩy Mỹ vào vị trí một quốc gia không còn khả năng cạnh tranh hùng mạnh trên thế giới. (Nguyên văn) I am proposing an across-the-board income tax reduction especially for middle-income Americans. This will lead to millions of new and really good-paying jobs. The rich will pay their fair share, but no one will pay so much that it destroys jobs or undermines our ability as a nation to compete.

Hiện nay khung thuế cao nhất đánh vào giới triệu phú, tỷ phú là 39.6%. Ông muốn cắt xuống còn 25%. Nhưng điều này không ổn. Vì làm như thế trong thập niên tới Hoa Kỳ sẽ phải đối diện với thâm thủng ngân sách lên đến 10 ngàn tỷ Mỹ kim ($10 trillion). Nên ông điều chỉnh lại còn 33%. Hạ thuế cho người giàu từ 39.6% xuống 33% cứ nghĩ là không nhiều (chỉ 6.6% thôi) nhưng vì 90% thu nhập của Mỹ đến từ số tiền này nên số tiền thuế thất thoát sẽ không còn nhỏ nữa.

Còn theo Hillary Clinton, bà sẽ duy trì và gia hạn (renew) chính sách thuế của Tổng thống Obama trước đó (được biết qua tên gọi Buffett rule). Trong đó bất cứ ai kiếm được 1 triệu Mỹ kim/năm sẽ tự động chịu mức thuế thu nhập 30%. Nếu ai kiếm được hơn 5 triệu Mỹ kim/năm, họ sẽ phải đóng thêm 4% nữa. Ngoài ra bà còn áp dụng các chính sách luật thuế (tương tự như Tổng thống Obama) triệt để cắt giảm nhiều chương trình khấu trừ (tax deduction) vốn được nhóm dân Mỹ giàu sụ (very wealthy) lạm dụng để né thuế. Theo bà, làm thế để người giàu đóng thuế công bằng hơn (to ensure they pay their “fair share”). Bà cho biết không có ý cản trở bất cứ ai làm giàu, nhưng với hơn 90% lợi tức rơi vào tay 1% người giàu ở Mỹ, nước Mỹ rất cần đặt vấn đề thuế công bằng với số tiền khổng lồ đó. Theo chính sách của bà thì 99% dân Mỹ sẽ không thấy những khác biệt nào cuối năm khai thuế vì bà chỉ tăng thuế với người giàu.

Cả hai cho biết họ quan tâm đến người trẻ và người già. Donald Trum hứa hẹn các chương trình tín dụng khấu trừ thuế (tax deduction credits) như chi phí gởi trẻ và giảm thuế cho chung mọi người. Trong khi đó Hillary Clinton nhấn mạnh đến các tín dụng khấu trừ cho khoản chăm sóc người già trong gia đình và các chương trình tín dụng thuế hỗ trợ người có thu nhập thấp.

Về khoản thuế bất động sản thừa kế (estate tax), Donald Trump chủ trương xóa bỏ hẳn loại thuế này. Vì là bất động sản thừa kế do người quá cố để lại nên còn có tên là death tax. Đây là khoản thuế đánh khá nặng vào bất động sản có giá trị lớn. Ngược lại Hillary Clinton tuyên bố sẽ tăng thuế bất động sản thừa kế estate tax từ mức hiện hành 40% lên 45%. Không những thế, trước đây thuế bất động sản thừa kế chỉ đánh vào bất động sản có giá trị từ 5.45 triệu Mỹ kim áp dụng với người hưởng thụ là cá nhân (hay 10.9 triệu Mỹ kim cho một cặp vợ chồng). Nay với đề cử của Hillary Clinton, bất động sản thừa kế chỉ cần lên đến 3.5 triệu Mỹ kim áp dụng với người hưởng thụ là cá nhân (và 7 triệu Mỹ kim cho vợ chồng) sẽ bị đánh thuế ở mức mới là 45% (so với mức hiện hành là 40%).

Như vậy chỉ người giàu với bất động sản có giá trị lớn mới lo lắng tới thuế estate tax. Nói khác đi loại thuế này chỉ ảnh hưởng đến người giàu của Mỹ. Khoảng 0.4% (tức bốn phần ngàn) dân Mỹ bị ảnh hưởng bởi chính sách thuế estate tax của Hillary Clinton (sau khi giá trị bất động sản thừa kế phải nộp thuế được hạ thấp theo cách bà đề xuất). Theo đó những công dân không có tài sản đồ sộ như tại Bel-Air của Hollywood chẳng phải lo lắng gì. Người Việt mình cũng thế. Vì tiếng là cũng “own a piece of America” nhưng bất động sản của chúng ta rất khiêm tốn so với người giàu ở Mỹ.

Tiện đây (xin nói thêm) những thông tin hồ sơ khai thuế của ứng cử viên Donald Trump trong vòng 18 năm qua do tuần báo The New York Times công bố đã tạo ra nhiều tranh cãi nơi sân khấu chính trị mùa phiếu năm nay. Theo đó gần hai thập niên qua Donald Trump không đóng một xu tiền thuế cho liên bang.

Bạn nghĩ ngay: Ông ta là tỷ phú mà. Tại sao ông không đóng thuế một cắc nào. Dĩ nhiên là các hồ sơ khai thuế của ông luôn hợp lệ, không hề phi pháp. Bởi ông biết luật và lách luật một cách rất ngoạn mục. Ông hiểu rõ ngọn ngành các kẽ hở (loophole) và khai thác triệt để. Trong đó hai khoản (a) giá trị tài sản hư hao xuống cấp (depreciation) và (b) lỗ lã trong hoạt động kinh doanh (operating loss) cho phép ông khấu trừ vào lợi tức thu nhập khác. Với những phù phép thần thông kỳ diệu, ông đã lèo lái các khoản thu và chi để rồi gần hai thập niên qua ông không mất một xu tiền thuế. (nhưng tiền lỗ gần tỷ)

Nhân cuộc tranh luận giữa ông và Cựu ngoại trưởng Hillary Clinton tại Trường ĐH Hofstra University, khi bà nêu lên vấn đề “bí ẩn hồ sơ thuế” của ông và kết luận ông có thể đã gian lận thuế, ông cười khẩy: That’s make me smart! (Thế tôi mới thông minh chứ.) Nghe vậy nhiều người cho rằng ông không làm điều gì sai. Bởi lẽ công tâm chẳng ai muốn mình đóng thuế nhiều hơn “mức cần thiết”. Song rõ ràng người ta thấy có điều gì đó lấn cấn ở đây. Ông (tuy) không gian lận. Nhưng dĩ nhiên đã không chơi đẹp chút nào.

Bạn sẽ bầu cho ai đây? Chính sách thuế thu nhập của Hillary Clinton và Donald Trump đã có. Lá phiếu trên tay bạn. Hãy bỏ phiếu cho ai đưa ra những hứa hẹn phù hợp với hoàn cảnh của bạn nhất. Go out and vote. Please. Take it personal a bit more. Dù sao đây cũng là quyền và trách nhiệm của mỗi một công dân Mỹ. Just do it. Hãy đi bầu và tự hào vì chúng ta đã không bỏ lỡ cơ hội được góp phần trở thành một phần của lịch sử đất Mỹ.

Nguyễn Thơ Sinh