Chính sách Tái Quân B́nh và An Ninh cho
Khu vực Châu Á - Thái B́nh Dương:
Xây dựng một mạng lưới an ninh theo nguyên tắc
Ash
Carter - Bộ trưởng Quốc pḥng Hoa Kỳ
Đỗ
Kim Thêm dịch
(LND) Ash Carter đúc kết thành qủa việc triển khai chính sách Tái Quân B́nh
hướng về khu vực châu Á -Thái B́nh Dương của Obama qua các hợp tác liên minh
quân sự với các đối tác. Trước hung đồ của Trung Quốc, Bộ Quốc pḥng đă hỗ trợ
việc xây dựng một mạng lưới an ninh theo nguyên tắc và hy vọng rằng Hoa Kỳ có
thể đảm bảo tương lai cho khu vực sẽ ổn định và thịnh vượng hơn. Thực ra, bài
này là diễn văn từ biệt của Ash Carter với lời hứa hẹn trấn an cho các đối tác
trước các biến chuyển triệt để gần đây.
Một
là, Chiến lược Tái Quân B́nh sẽ chấm dứt khi nhiệm kỳ của Obama kết thúc. Tổng
thống kế nhiệm sẽ tái tục cam kết hỗ trợ cho khu vực hay không sẽ c̣n tùy thuộc
vào các vấn đề quốc nội mà trào lưu chống toàn cầu hoá là một thách thức chính.
Hiện nay, 71 % dân chúng Hoa kỳ mong cải thiện t́nh h́nh sản xuất nội địa băng
các biện pháp bảo hộ mậu dịch. Tăng trưởng kinh tế là mục tiêu ưu tiên mà chính
quyền mới phải giải quyết.
Hai
là, chuyển hướng ngoại giao của Philippines trong việc hợp tác kinh tế với Trung
Quốc. Với hàng loạt hợp đồng trị giá gần 15 tỷ đô la và nhận được 9 tỷ tín dụng,
Trung Quốc sẽ giúp cho Philippines tạo 2 triệu công việc trong ṿng 5 năm sắp
tới. Hợp tác này tạo nhiều bất ổn chiến lược khó lường cho tương lai khu vực và
liên minh quân sự Mỹ-Philippines. Philippines sẽ c̣n hợp tác quốc pḥng với Hoa
Kỳ hay không như Ash Carter hy vọng là chuyện chưa thể xác định, nhưng Hoa Kỳ sẽ
có ít thiện chí hơn để đối phó với mọi t́nh huống mới ở Biển Đông và tập trung
khả năng cho nhu cầu về tự do hàng hải quốc tế.
Ba
là, Việt Nam dù tiếp tục «đa dạng hóa và đa phương hóa» trong chính sách đối
ngoại, nhưng sẽ c̣n chịu nhiều áp lực của Trung Quốc trong khi chưa xác định
được tầm mức tác kại do Philippnes gây ra. Hoa Kỳ chưa tŕnh bày lập trường
trong t́nh h́nh mới, th́ Việt Nam cũng chưa thể có một đối sách phù hợp. Thành
tựu tương lai của Liên minh Quân sự Việt - Mỹ cũng sẽ không có phép lạ để biến
đổi nội t́nh suy yếu của Việt Nam. Việt Nam sẽ giải quyết được một phần nào của
vấn đề khi toàn dân có sự hiểu biết, đồng thuận chính trị và quyết tâm chuyển
hướng. Đồng thuận Diên Hồng sẽ là phương sách đổi mới chính trị cho đất nước và
sẽ có khả năng thay thế cho đồng thuận của Hà Nội với Bắc Kinh và Washington.
***
Vào
ngày 1 tháng tư, tôi đă đặt ṿng hoa tại Nghĩa trang người Mỹ tại Manila,
Philippines [1], nơi khoảng chừng 17.000 người Mỹ được mai táng. Nh́n lên bản đồ
cẩn khảm của các trận đánh mà các địa danh này vẫn c̣n âm hưởng trong Bộ Quốc
pḥng Mỹ - các trận chiến ở Guadalcanal, Midway, vịnh Leyte, và nhiều trận khác
nữa, thật là khó để không tri ân vai tṛ thiết yếu mà quân đội Mỹ từ lâu đă đóng
góp trong khu vực châu Á - Thái B́nh Dương. Nhiều người trong số các cá nhân
được chôn cất tại nghĩa trang này đă giúp giành chiến thắng trong Thế chiến II
[2].
Đối
với người dân và các quốc gia trong khu vực, họ cũng giành được cơ hội để thực
hiện một tương lai tươi sáng hơn.
Kể
từ khi Thế chiến II, những quân nhân nam nữ của Mỹ đă làm việc từ ngày này qua
ngày khác để giúp đảm bảo an ninh cho khu vực châu Á -Thái B́nh Dương. Nhân viên
người Mỹ trong khu vực này được huy động ra tiền phương, họ phục vụ tại trại
Humphreys và căn cứ không quân Osan tại Hàn Quốc, căn cứ hải quân Yokosuka và
căn cứ không quân Yokota ở Nhật Bản, và ở các nơi khác, tất cả đă giúp cho Hoa
Kỳ ngăn chặn các cuộc tấn công và phát triển các mối quan hệ sâu đậm hơn với các
quân đội trong khu vực. Từ hàng ngàn chiến sĩ hải quân và thủy quân lục chiến
hải ngoại này đến hàng ngàn người khác thuộc các chiến hạm USS John C. Stennis,
USS Blue Ridge, USS Lassen, và các chiến hạm đă qua bao chuyến hải hành hàng
triệu dặm, qua vô số các lần chuyển qua các bến cảng, và đă bảo đảm an ninh cho
các tuyến đường biển của thế giới, bao gồm cả trong biển Đông. Và nhân viên
người Mỹ đă hỗ trợ đào tạo trong nhiều thập niên, bao gồm cả tổ chức tập trận
với Philippines trong hơn 30 năm mà ngày càng phức tạp.
Mỗi
lần chuyển qua bến cảng, mỗi giờ bay, mỗi cuộc tập trận, và mỗi cuộc hành quân
đă làm tăng thêm cấu trúc của sự ổn định trong khu vực châu Á - Thái B́nh Dương.
Và mỗi quân nhân, thủy thủ, phi công, và chiến sĩ thủy quân lục chiến đă giúp
bảo vệ những nguyên tắc quan trọng, chẳng hạn như giải quyết ḥa b́nh các tranh
chấp, quyền của các quốc gia để tạo cho an ninh và sự lựa chọn kinh tế thoát
khỏi sự ép buộc, và tự do không lưu và tự do hàng hải được luật quốc tế bảo đảm.
Từ
lâu, đảm bảo an ninh và duy tŕ các nguyên tắc là chính sách của Hoa Kỳ. Trong
các chính quyền của Đảng Dân chủ và Đảng Cộng ḥa, trong các thời gian lúc thặng
dư và khi khiếm hụt, trong chiến tranh và ḥa b́nh, Hoa Kỳ đă đóng góp một phần
vào các vấn đề an ninh, ngoại giao và kinh tế của khu vực. Sự dấn thân này đă
kéo dài bất chấp những dự đoán thường xuyên rằng Hoa Kỳ sẽ nhường lại vai tṛ
của người bảo chứng về an ninh trong khu vực châu Á -Thái B́nh Dương.
Các
kết quả thật là đặc biệt: từ lâu, khu vực châu Á -Thái B́nh Dương đă là một khu
vực mà mọi quốc gia đều có cơ hội để phát triển. Thật vậy, hết phép lạ kinh tế
này đến phép lạ kinh tế khác đă xảy ra ở đó. Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, và
các nước Đông Nam Á đă trỗi dậy và thịnh vượng, Trung Quốc và Ấn Độ hiện nay
đang làm tương tự như vậy. Sự tiến bộ của con người đă tạo ra các thắng lợi to
lớn, khi giáo dục được cải thiện và dân chủ được duy tŕ. Và nếu so với nhiều
vùng khác trong những thập niên gần đây, th́ khu vực châu Á -Thái B́nh Dương đă
trải nghiệm ổn định hơn và ḥa b́nh.
Trong chiều hướng tiến bộ của khu vực châu Á -Thái B́nh Dương và tất cả các thay
đổi trong các lĩnh vực quân sự, chính trị và kinh tế mà nó đă mang lại, trong
năm 2011, Tổng thống Mỹ Barack Obama đă công bố rằng ông đă "thực hiện một quyết
định cân nhắc và chiến lược xem Hoa Kỳ như là một quốc gia Thái B́nh Dương, Hoa
Kỳ sẽ đóng một vai tṛ lớn hơn và lâu dài hơn trong việc định h́nh cho khu vực
này và cho tương lai. "Cái gọi là Chính sách Tái Quân B́nh [3] hướng về Châu Á
-Thái B́nh Dương đă t́m cách tái khởi động năng lực các kết ước về quân sự,
ngoại giao và kinh tế của Hoa Kỳ. Sau một thập niên chống khủng bố và chiến
tranh ở Trung Đông, Hoa-Kỳ -và Bộ Quốc Pḥng- sẽ chuyển các đầu tư, cam kết, và
các hoạt động đến khu vực châu Á -Thái B́nh Dương. Từ năm năm nay, khi Bộ Quốc
Pḥng vận hành một giai đoạn mới nhất của chủ trương Tái Quân B́nh, điều quan
trọng là xem xét sự tiến bộ mà chúng tôi đă thực hiện, khi Hoa Kỳ làm việc để
đảm bảo rằng khu vực châu Á -Thái B́nh Dương vẫn c̣n là một khu vực mà tất cả
mọi người trỗi dậy và thịnh vượng
Một khu vực đang thay đổi
Châu
Á -Thái B́nh Dương đang ngày càng trở thành trung tâm thu hút về quân sự, chính
trị và kinh tế của thế giới. Chỉ việc dân số thay đổi cũng là đáng kinh ngạc:
hơn một nửa của đời sống nhân loại vốn dĩ đă nằm trong khu vực, và đến năm 2050,
bốn nước của châu Á là Ấn Độ, Indonesia, Philippines và Việt Nam dự kiến sẽ tăng
với khoảng tổng số là 500 triệu người. Mặc dù một số dự báo gần đây của việc
tăng trưởng giảm, khu vực châu Á -Thái B́nh Dương vẫn là một động lực chính của
nền kinh tế toàn cầu và thị trường không thể thiếu đối với hàng hóa Mỹ. Đây là
khu vực đă làm cơ sở của một số quân đội lớn nhất thế giới, và kinh phí quốc
pḥng cho khu vực đang tăng lên. Bảo đảm an ninh trong tất cả các thay đổi này
là ưu tiên đối với Hoa Kỳ và nhiều quốc gia khác, v́ những động lực này là những
cơ hội mang đến không chỉ cho sự phát triển và tiến bộ hơn, nhưng cũng c̣n cho
cạnh tranh và đối đầu to lớn hơn. V́ vậy, chủ trương Tái Quân B́nh được thiết kế
để đảm bảo sự ổn định tiếp tục và tiến bộ của khu vực độc đáo này vào thời điểm
của sự thay đổi.
Để
làm như vậy, Washington đang tăng cường các mối quan hệ kinh tế với khu vực, bởi
v́ vận mệnh kinh tế của Hoa Kỳ và châu Á -Thái B́nh Dương gắn chặt nhau. Khi các
nền kinh tế châu Á tiếp tục tăng trưởng, Hoa Kỳ muốn tăng cường phương sách cởi
mở và kết hợp toàn diện mà Hoa Kỳ đă được hưởng lợi với rất nhiều nước trong khu
vực. V́ vậy, một trong những sáng kiến quan trọng nhất của chính sách Tái Quân
B́nh là Quan hệ Đối tác Xuyên Thái B́nh Dương (TPP) [4], với mục đích là để ràng
buộc Mỹ chặt chẽ hơn với 11 nền kinh tế khác, đảm bảo một hệ thống thương mại
với các tiêu chuẩn cao, và hỗ trợ xuất khẩu của Mỹ và các công việc làm có lương
cao tại Mỹ. TPP là một cơ hội mà Hoa-Kỳ và Quốc hội không nên bỏ lỡ.
Dù
vậy, qua chủ trương Tái Quân B́nh, Hoa Kỳ cũng đă tái khởi động năng lực về
đường lối ngoại giao trong khu vực. Ngoài tăng cường các cuộc thăm viếng tới khu
vực của tổng thống và nội các, Hoa Kỳ đang đóng một vai tṛ quan trọng trong các
cuộc đàm thoại để giúp xác định tương lai về an ninh, chính trị và kinh tế của
khu vực châu Á -Thái B́nh Dương. Trong nhiều trường hợp, Hoa Kỳ đă đứng ra tổ
chức các cuộc đàm phán này. Ví dụ như vào tháng hai, Tổng thống Obama đă tổ chức
hội nghị thượng đỉnh đầu tiên của các nhà lănh đạo của Hiệp hội các Quốc gia
Đông Nam Á (tại Sunnylands, California) tại đất Mỹ. Vào tháng chín, tôi đă tổ
chức thảo luận về các thách thức an ninh trong khu vực với mười bộ trưởng quốc
pḥng của các nước ASEAN tại Hawaii.
Ngũ
Giác Đài đang vận hành về mặt quân sự của chính sách Tái Quân B́nh để đảm bảo
rằng Hoa Kỳ vẫn c̣n là một nước chính yếu cung cấp về mặt an ninh cho khu vực
trong nhiều thập niên sắp tới.
Giai
đoạn đầu tiên của chính sách Tái Quân B́nh là t́m cách tăng cường tư thế quân
đội để Hoa Kỳ tiếp tục đóng một vai tṛ then chốt trên biển, trong không gian,
và dưới ḷng biển. Hoa Kỳ cũng t́m cách tạo tư thế trong khu vực rộng lớn này
để phân bổ về mặt địa lư, có khả năng phục hồi nhanh về mặt hành quân, và tạo
bền vững về mặt chính trị. Bộ Quốc pḥng Mỹ đă cam kết giử lại trong nước 60
phần trăm các lực lượng hải quân hải ngoại và không quân trong khu vực. Bộ cũng
đă công bố kế hoạch hiện đại hoá các lực lượng hiện hữu tại Nhật Bản và Hàn
Quốc. Trong khi duy tŕ sự hiện diện mạnh mẽ ở Okinawa, Nhật Bản, Bộ đă bắt đầu
tổ chức lại lực lượng thủy quân lục chiến Hoa Kỳ từ một tư thế tập trung cao độ
ở đó đến các địa điểm phụ thuộc, bao gồm Australia, Guam và Hawaii (xem Guam
phục vụ như là một trung tâm chiến lược).
Trong giai đoạn thứ hai của chính sách Tái Quân B́nh mà tôi đưa ra vào năm
ngoái, Ngũ Giác Đài đang tiếp tục đưa một số nhân viên quân sự giỏi nhất tới khu
vực và điều động một số phương tiện tiên tiến nhất ở đó. Những phương tiện này
bao gồm máy bay chiến đấu tàng h́nh kiểu F-22 và F-35, máy bay tuần tra trên
biển kiểu P-8A Poseidon, máy bay ném bom loại V-22 Ospreys, tàu chiến oanh tạc
kiểu B-2 và các tàu chiến kiểu mới nhất. Bộ cũng đang dành nguồn lực cho các khả
năng mới quan trọng cho chính sách Tái Quân B́nh. Chúng tôi đang tăng số lượng
tàu chiến và làm cho mỗi tàu trong trong số này có khả năng sát thương hơn, và
chúng tôi đang đầu tư vào tàu ngầm loại Virginia, máy bay tiên tiến không người
lái trên biển, các máy bay ném bom tấn công có tầm xa mới loại B-21, và các
loại công cụ cho không gian mạng, trong chiến tranh điện tử, và không gian.
Bộ
Quốc pḥng cũng đang khai triển các chiến lược canh tân và khái niệm điều hành
và thực tập những ư tưởng mới trong các cuộc thực tập thao diễn cho chính chúng
tôi và với các đối tác. Ví dụ như mùa hè vừa qua trong các cuộc thực tập thao
diễn hàng hải đa phương trong vùng vành cung Thái B́nh Dương [5] (RIMPAC) mà cứ
hai năm xăy ra một lần và đó là lần lớn nhất của loại h́nh này trong thế giới,
nó mang 26 quốc gia hợp tác nhau để thúc đẩy cho các tuyến đường biển rộng mở.
Trong một chương tŕnh phô diễn hợp tác đáng chú ư, Hoa Kỳ và Trung Quốc thậm
chí c̣n tham gia hải hành chung từ đảo Guam đến Hawaii để thao diễn, tiến hành
một số công cuộc thực tập dọc theo hải tŕnh, trong đó để tăng cường khả năng
t́m kiếm và cứu hộ.
Tăng cường mối quan hệ pḥng thủ
Như
RIMPAC chứng tỏ, các mối quan hệ quốc pḥng của Mỹ với các đồng minh và đối tác
tạo nên nền tảng của sự kết ước trong khu vực châu Á -Thái B́nh Dương. Những mối
ràng buộc này đă được nuôi dưỡng trong nhiều thập niên, được thử thách trong các
cuộc khủng hoảng, và được xây dựng trên lợi ích chung, các giá trị chung, và hy
sinh chung. Theo chính sách Tái Quân B́nh, Bộ Quốc pḥng đang đổi mới các liên
minh và đối tác để đảm bảo rằng họ sẽ tiếp tục phục vụ như là nền tảng của sự ổn
định và thịnh vượng của khu vực.
Tại
khu vực Đông Á, Liên minh Hoa Kỳ - Nhật Bản [6] vẫn là nền tảng của t́nh h́nh an
ninh châu Á -Thái B́nh Dương. Và với các nguyên tắc hướng dẫn quốc pḥng mới mà
Washington và Tokyo kư kết năm ngoái, Liên minh chưa bao giờ mạnh hơn hoặc có
nhiều khả năng đóng góp vào an ninh quanh khu vực và xa hơn nữa. Được cập nhật
lần đầu tiên kể từ năm 1997, các nguyên tắc hướng dẫn xem xét các xu hướng mới
và công nghệ mới và cho phép Hoa Kỳ và các lực lượng Nhật Bản hợp tác nhau chặt
chẽ hơn và trên một phạm vi rộng lớn hơn của các phần đóng góp, bao gồm cả những
phạm vi dưới mức độ của xung đột và những phạm vi trong không gian và không gian
mạng.
Liên
minh Mỹ - Hàn Quốc đă có một bước tiến nhăy vọt trong năm 2014, khi hai nước
đồng ư một sách lược được xác định dựa trên điều kiện hơn là thời gian, khi Hàn
Quốc sẽ tiếp nhận việc kiểm soát hoạt động của các lực lượng liên minh trong
trường hợp có chiến tranh. Và trong tháng Bảy năm nay, như là một phần trong nỗ
lực để chống lại các đầu đạn nguyên tử của Bắc Triều Tiên, cả hai nước quyết
định phối trí một khu vực pḥng thủ tên lửa tiên tiến, được gọi là THAAD
(Terminal High Altitude Area Defense) [7], tại Hàn Quốc vào thời gian sớm nhất
có thể được.
Các
liên minh Hoa Kỳ - Úc, đang ngày càng trở thành một liên minh toàn cầu. Hai nước
đang tiếp tục hợp tác chặt chẽ về quốc pḥng không chỉ trong khu vực, bao gồm cả
việc thông qua một sáng kiến dựa theo vị thế lực lượng song phương, mà c̣n ra
bên ngoài khu vực, trong cuộc đấu tranh để đẩy nhanh sự thất bại của Nhà nước
Hồi giáo, (ISIS).
Như
Obama đă nói rơ, các cam kết của Hoa Kỳ với Philippines là cứng rắn như thép.
Theo chính sách Tái Cân Bằng, liên minh đă có những bước tiến lớn. Nhân viên của
Hoa Kỳ và Philippines thường xuyên huấn luyện chung, và nhờ có những Hiệp định
mở rộng về Hợp tác Quốc pḥng kư vào năm 2014, quân đội Mỹ sẽ giúp hiện đại hóa
các lực lượng vũ trang Philippines.
Trong khi đó, thông qua liên minh của Hoa Kỳ - Thái, đă là liên minh lâu đời
nhất trong khu vực, Hoa Kỳ đang giúp Thái Lan tự bảo vệ tốt hơn.
Ngoài các liên minh, Hoa Kỳ cũng đang đào sâu các mối quan hệ đối tác với bạn bè
toàn khu vực. Ví dụ như các mối quan hệ Hoa Kỳ - Ấn Độ được xem như là một trong
những đối tác quan trọng nhất của thế kỷ XXI. Hoa Kỳ và Ấn Độ là hai quốc gia
rộng lớn cùng chia sẻ nhiều điểm chung: đó là các chính phủ dân chủ; các xă hội
đa sắc tộc và đa văn hóa với cam kết tự do cá nhân và tinh thần nối kết; và nền
kinh tế mở rộng, sáng tạo, và đang phát triển. Trong tháng sáu, Nhà Trắng công
nhận Ấn Độ là một "đối tác quan trọng về quốc pḥng", một quy định sẽ tạo thuận
lợi chia sẻ về thương mại, quốc pḥng và công nghệ trong một mức độ mà Hoa Kỳ
dành riêng cho bạn bè và đồng minh thân cận nhất.
Là
một phần của những ǵ tôi đă gọi là một "Cái bắt tay chiến lược" - với Mỹ hướng
về phía Tây trong chính sách Tái Quân B́nh và Ấn Độ hướng về phía Đông trong
chính sách Đông tiến - hai nước cùng thực hiện các thao diễn quân sự và tăng
cường mối quan hệ an ninh song phương để đối phó với những thách thức chung.
Ngoài ra, c̣n có “Cái bắt tay công nghệ“ giữa quân đội hai nước. Bốn năm trước,
Hoa Kỳ và Ấn Độ tạo ra “Sáng kiến Công nghệ Quốc pḥng và Thương mại“ để tận
dụng khả năng công nghiệp và công nghệ của cả hai nước, một chương tŕnh phù hợp
với chiến dịch “Hàng sản xuất tại Ấn“ của Thủ tướng Narendra Modi, nhằm mục đích
thúc đẩy sản xuất nội địa. Kết quả là hai nước bắt đầu cùng nhau phát triển và
đề ra một phạm vi rộng lớn hơn của các dự án quốc pḥng.
Chính sách Tái Quân B́nh cũng đă giúp Hoa Kỳ phát triển quan hệ hợp tác sâu xa
hơn trên khắp khu vực Đông Nam Á. Chuyến công du lịch sử của Obama tại Hà Nội
trong tháng Năm đă được xem là một sự thể hiện mới nhất về mối quan hệ đối tác
Mỹ-Việt, nó đă được tăng cường cách đáng kể: Mỹ đă huỷ bỏ lệnh cấm bán vũ khí
sát thương cho Việt Nam, sẽ giúp cho quân sự của Việt Nam có được các thiết bị
cần thiết.
Các
mối quan hệ Hoa Kỳ-Singapore cũng tiếp tục phát triển. Trong tháng 12 năm 2015,
hai nước đă kư Hiệp định Tăng cường Hợp tác Quốc pḥng. Ngoài ra, Hải quân Hoa
Kỳ khởi đầu gửi đến Singapore các máy bay tuần tra trên biển P-8A Poseidon theo
cách luân chuyển, nơi chúng tôi cũng sẽ phối trí đến bốn tàu chiến tuần duyên
của Hoa Kỳ trên cơ sở luân phiên. Trong khi đó, Hoa Kỳ đang hợp tác với
Indonesia và Malaysia để giúp đáp ứng tốt hơn những thách thức an ninh và thúc
đẩy an ninh khu vực.
Tất
nhiên, sự trỗi dậy của Trung Quốc [8] cũng có một tác động sâu đậm đến khu vực
châu Á -Thái B́nh Dương. Hoa Kỳ hoan nghênh sự xuất hiện của một Trung Quốc
thịnh vượng, ổn định và ḥa b́nh mà Trung Quốc đóng một vai tṛ trách nhiệm và
góp phần vào mạng lưới an ninh của khu vực. Nhiều quốc gia t́m kiếm các mối quan
hệ có lợi và hiệu quả với Trung Quốc, nhưng những lo ngại đang gia tăng về một
số hành động của Trung Quốc và ư muốn của Trung Quốc trong việc chấp nhận sự rạn
nứt của khu vực trong khi Trung Quốc theo đuổi tư lợi. Mặc dù Trung Quốc từ lâu
đă được hưởng lợi từ các nguyên tắc và hệ thống khu vực mà những nước khác,
trong đó có Hoa Kỳ, đă làm việc để thiết lập và duy tŕ, với hành động của ḿnh
trên các vùng biển, trong không gian mạng, trong nền kinh tế toàn cầu, và các
nơi khác, đôi khi Bắc Kinh hành sử bằng cách theo quy luật của ḿnh và cắt xén
những nguyên tắc này.
Mô
h́nh của Trung Quốc là không theo các biện pháp mà khu vực châu Á-Thái B́nh
Dương muốn tiến bước; Trung Quốc phản ánh quá khứ xa xôi của khu vực, chứ không
phải là tương lai có nguyên tắc của Hoa Kỳ và nhiều nước khác muốn, và phương
sách này được chứng minh là phản tác dụng. Hành động của Trung Quốc đang loại bỏ
Trung Quốc ra khỏi phần c̣n lại của khu vực châu Á -Thái B́nh Dương, họ dựng lại
một loại Vạn lư trường thành trong tinh thần tự cô lập trong một thời điểm mà
khi khu vực này cùng nhau tiến bước về mặt kinh tế, chính trị, và quân sự để cổ
vũ cho các lợi ích chung và một trật tự theo nguyên tắc. Do đó, các nước trong
khu vực đang bày tỏ các mối quan tâm về các hành động của Trung Quốc, công khai
và riêng tư, ở cấp cao nhất, trong các cuộc họp khu vực và toàn cầu trong các
diễn đàn.
Hoa
Kỳ vẫn cam kết hợp tác với Trung Quốc để đảm bảo tương lai cho khu vực theo
nguyên tắc. Hai nước có mối quan hệ lâu dài về quân sự. Quân đội Hoa Kỳ và Trung
Quốc [9] gần đây đă hoàn thành hai biện pháp xây dựng ḷng tin, một trên quy tắc
ứng xử về hàng hải và một trên cách truyền thông trong khủng hoảng, và chúng tôi
thường xuyên tham gia trong các cuộc thao diễn đa phương. Thông qua những hoạt
động này, hai nước đă có những bước tiến lớn trong việc xây dựng các kênh truyền
thông nhiều hơn và tốt hơn và làm giảm nguy cơ của các tính toán sai lầm có thể
dẫn đến các cuộc khủng hoảng.
Phát triển một mạng lưới an ninh theo nguyên tắc
Chính sách Tái Cân Bằng hướng về khu vực châu Á -Thái B́nh Dương cũng sẽ giúp
Hoa Kỳ đóng một vai tṛ quan trọng trong việc phát triển mạng lưới an ninh của
khu vực. Điều này tự nó là một sự thay đổi cho một khu vực năng động, không
giống như ở những nơi khác trên thế giới, khu vực châu Á-Thái B́nh Dương, một
cấu trúc chính thức rộng theo khu vực, giống như NATO ở châu Âu, đă không bao
giờ đăm nhận trách nhiệm về việc thúc đẩy ḥa b́nh và ổn định. Điều đó đă tạo
nên một ư nghĩa lịch sử, địa lư và chính trị độc đáo cho khu vực Châu Á-Thái
B́nh Dương. Tuy nhiên, khi khu vực này trở thành liên kết nhau hơn về mặt chính
trị và kinh tế, th́ quân đội của khu vực cũng hợp tác nhau để đề ra kế hoạch
chung, luyện tập chung, và hoạt động chung nhiều hơn bao giờ hết.
Mạng
lưới an ninh ở châu Á - Thái B́nh Dương ngày càng phát triển kết nối nhau trong
mối quan hệ của các nước để giúp quân đội của họ làm việc nhiều hơn, có hiệu quả
hơn dù với một khoảng cách lớn hơn. Mối quan hệ này cho phép các nước hành động
phối hợp để đáp ứng với các cuộc khủng hoảng và thiên tai, giải quyết các thách
thức chung như khủng bố, và đảm bảo an ninh và quyền thâm nhập như nhau trong
các tài sản công ích chung, bao gồm cả đường thủy quan trọng. Các ví dụ gần đây
của phương sách theo mạng lưới này có thể được nh́n thấy trong các phản ứng tập
thể trong trận bảo lớn Hải Yến trong năm 2013 và trận động đất ở Nepal trong năm
2015.
Quan
trọng nhất, đây là những ǵ tôi gọi là "một mạng lưới an ninh nối kết toàn diện
và theo nguyên tắc ". Đó là toàn diện, bởi v́ bất cứ quốc gia nào và quân đội
nào họ đều có thể đóng góp, mà không kể đến các vấn đề khả năng, ngân sách, hoặc
kinh nghiệm,. Mọi người đều lên tiếng nói và không có ai là kẻ bị loại trừ, và
hy vọng là không có ai lựa chọn cách sẽ không tham gia. Khi mạng lưới an ninh
này phản ánh được các nguyên tắc mà các thành viên đă duy tŕ trong nhiều thập
niên, nó sẽ giúp họ nhận ra tương lai theo nguyên tắc mà một số thành viên trong
khu vực đă chọn.
Bằng
cách chia sẻ gánh nặng cho việc ổn định khu vực, mạng lưới này thề hiện cho một
làn sóng mới trong t́nh h́nh an ninh cho châu Á-Thái B́nh Dương. Để giúp dẫn dắt
làn sóng này, Hoa Kỳ đang mang lại các khả năng, kinh nghiệm độc đáo và ảnh
hưởng. Ví dụ như Bộ Quốc pḥng đang áp dụng “Sáng kiến An ninh Hàng hải tại
Đông Nam Á“ [10], một cam kết năm năm của Hoa Kỳ với phí tổn sơ khởi là 425
triệu để tạo nhận thức về lĩnh vực hàng hải và an ninh trong khu vực Đông Nam Á.
Không chỉ đơn thuần là cung cấp tiền bạc hoặc vật chất, sáng kiến này sẽ giúp
Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan, và Việt Nam làm việc với nhau và với
Hoa Kỳ để mọi người có thể nhận thức rơ hơn, chia sẻ nhiều hơn, và làm việc
nhiều hơn để đảm bảo cho t́nh h́nh an ninh hàng hải ở vùng biển quan trọng của
khu vực.
Mạng
lưới an ninh ở châu Á - Thái B́nh Dương đang phát triển theo ba cách phụ thuộc.
Đầu tiên, một số cơ chế ba bên tiên phong đang mang lại các nước có cùng quan
điểm chung mà trước đây họ chỉ hợp tác trên cơ sở song phương. Đối tác của Hoa
Kỳ-Nhật Bản-Hàn Quốc sẽ giúp phối hợp các phản ứng chống lại hành động khiêu
khích của Bắc Triều Tiên về hạt nhân và tên lửa, và đầu năm nay, cả ba tiến hành
thao diễn chung đầu tiên với đầu đạn tên lửa để cảnh báo. Trong ba năm qua, Hoa
Kỳ, Ấn Độ và Nhật Bản đă tiến hành tập trận hải quân chung ở Malabar, phô diễn
phương cách mà mối quan hệ ba bên đang bắt đầu cung cấp một sự hợp tác an ninh
thực tiễn đang lan rộng trong khu vực. Và bắt đầu từ tháng mười một vừa qua, Hoa
Kỳ và Thái Lan đưa Lào vào một chương tŕnh thành công về việc xử lư các chất
nổ, và bây giờ cả ba đang đào tạo cho nhau để loại bỏ mối nguy hiểm này.
Thứ
hai, nhiều nước trong châu Á - Thái B́nh Dương đang phối hợp theo cách của riêng
họ, mà không có Hoa Kỳ tham gia. Ấn Độ đă tăng cường huấn luyện quân sự cho Việt
Nam trong bảo vệ quân sự và bờ biển. Australia, Ấn Độ và Nhật Bản đă tổ chức một
cuộc đối thoại ba bên năm ngoái, đánh dấu thêm về một sự chào mừng về mạng lưới
an ninh của khu vực. Nhật Bản cũng đang làm việc để xây dựng năng lực của các
lực lượng hàng hải của Philippines. Và trong năm nay, Indonesia, Malaysia, và
Philippines đă đồng ư tiến hành các cuộc tuần tra hỗn hợp chống hải tặc.
Thứ
ba, và thậm chí c̣n trên một diện rộng hơn, nhiều nước trong khu vực đang tạo ra
một cấu trúc an ninh đa phương thông qua các cuộc họp mở rộng của các Bộ trưởng
Quốc pḥng ASEAN. Sáng kiến này triệu tập các bộ trưởng quốc pḥng của tất cả
mười thành viên ASEAN cùng với những Bộ Quốc pḥng của tám quốc gia khác, thoả
măn nhu cầu ngày càng tăng đối với một tổ chức lấy ASEAN làm trung tâm định
hướng cho các hoạt động. Thể chế này tạo niềm tin và thuận lợi cho việc hợp tác
an ninh trong thực tế.
Mạng
lưới an ninh theo nguyên tắc không phát triển để đáp ứng cho bất kỳ một quốc gia
riêng biệt nào. Đúng hơn, mạng lưới thể hiện rằng khu vực muốn hợp tác, không ép
buộc, và trong một sự tiếp nối của sự hợp tác không phải là kết thúc của sự hợp
tác qua nhiều thập nhiều của ḥa b́nh và tiến bộ. Quan trọng hơn, v́ mạng lưới
này không khép kín, nên các quốc gia có thể làm việc với nhau một cách dễ dàng
hơn. Ví dụ như mặc dù Hoa Kỳ và các quốc gia khác có một số bất đồng với Trung
Quốc, chúng tôi cam kết làm việc thông qua những vấn đề này, song phương và
thông qua mạng lưới, theo những cách mà họ không làm mất ổn định cho khu vực.
Mạng
lưới cũng sẽ giúp đảm bảo sự ổn định trong một số thách thức về mặt an ninh. Bắc
Triều Tiên tiếp tục hành vi khiêu khích. Trào lưu cực đoan dùng bạo lực đă không
c̣n xa lạ hơn với khu vực châu Á - Thái B́nh Dương trong nhiều thập niên qua, và
các tổ chức khủng bố, bao gồm cả ISIS, tiếp tục hoạt động ở các nước trong khu
vực. Các tuyến đường biển đựợc sử dụng nhiều ở châu Á-Thái B́nh Dương tạo thành
các mục tiêu hấp dẫn cho hải tặc, họ t́m cách ăn cắp hàng hóa hoặc giữ tàu và
thủy thủ đoàn để tống tiền. Và đă có xảy ra nhiều trận động đất và núi lửa, khu
vực châu Á - Thái B́nh Dương cũng thường bị các cơn băo tàn phá, trở nên tồi tệ
bởi việc thay đổi khí hậu ngày càng tăng.
Và
sau đó là những thách thức độc nhất cho khu vực này, bao gồm cả những kết quả từ
những năng động về quân sự, chính trị và kinh tế đang thay đổi. Do các hành vi
cưỡng chế của một số quốc gia, mà đáng kể nhất là của Trung Quốc, các cuộc tranh
căi kéo dài trong khu vực, đặc biệt là vấn đề biển, đă căng thẳng thêm trong
những năm gần đây. Thật vậy, trong vùng biển Đông, tuyến đường vận chuyển khoảng
30 phần trăm của thương mại hàng hải thế giới năm ngoái, trong đó có khoảng 1,2
ngh́n tỷ trong thương mại hàng hải có ràng buộc với Hoa Kỳ, vấn đề này có một
nguy cơ ngày càng tăng đối với tương lai thịnh vượng của khu vực.
Hoa
Kỳ không phải là nước có yêu sách đ̣i bồi thường trong các tranh chấp hàng hải
hiện nay ở khu vực châu Á - Thái B́nh Dương, và Hoa Kỳ cũng sẽ không có quan
điểm nào là phiá nào sẽ có chủ quyền tối thượng cao hơn phiá khác về các vùng
đất c̣n đang tranh chấp. Nhưng Washington hỗ trợ cách giải quyết ḥa b́nh các
tranh chấp, đặc biệt là thông qua các cơ chế như trọng tài quốc tế. Hoa Kỳ nhận
thấy phán quyết tháng Bảy của Ṭa án Trọng tài Thường trực về khiếu nại hàng hải
và hoạt động ở Biển Đông như là một cơ hội cho khu vực để tái kết ước với một
tương lai có nguyên tắc, ngoại giao đổi mới, và để làm giảm và giải quyết căng
thẳng, chứ không phải gây thêm căng thằng. Quân đội Mỹ cũng sẽ tiếp tục bay, ra
biển, và hoạt động bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép. Quân đội Mỹ sẽ
tiếp tục sát cánh với các đồng minh và đối tác trong việc giữ ǵn nguyên tắc cốt
lơi như tự do hàng hải và bay trên không phận, và sẽ tiếp tục đảm bảo rằng các
nguyên tắc cốt lơi áp dụng như nhau ở biển Đông như Quân đội Mỹ đă làm ở những
nơi khác. Chỉ nếu khi tất cả mọi người tuân theo các quy tắc tương tự có thể khu
vực tránh những sai lầm trong quá khứ, khi các nước thách thức nhau trong các
cuộc cạnh tranh của sức mạnh và ư chí, th́ chỉ có những hậu quả tai hại cho nhân
loại.
Cung cấp dưỡng khí
Chính sách Tái Cân Bằng tạo ư nghĩa đối với Hoa Kỳ khi Hoa Kỳ đă công bố vào năm
2011, nhưng những ǵ đă trở nên rơ ràng kể từ sau đó, đặc biệt là các quan chức
Mỹ du hành trong khu vực châu Á -Thái B́nh Dương, điều đó làm cho có nhiều ư
nghĩa đối với dân chúng trong khu vực, các quân đội và các quốc gia. Trên mỗi
chuyến công du của tôi đến các khu vực với tư cách là Bộ trưởng Quốc pḥng, có
một điều mà vẫn c̣n không thay đổi: các đối tác quốc pḥng và các nhà lănh đạo
quốc gia đă yêu cầu Hoa Kỳ là làm việc nhiều hơn cho khu vực, mà không là ít
hơn. An ninh của khu vực châu Á-Thái B́nh Dương từ lâu đă được biết như là như
là một loại dưỡng khí: khi bạn có đủ, bạn không quan tâm đến nó, nhưng khi bạn
không có đủ, bạn không có thể nghĩ đến điều ǵ khác. Trong hơn 70 năm qua, các
thành viên phục vụ của Hoa Kỳ đă giúp cung cấp loại dưỡng khí - đó là an ninh
cho phép hàng trăm triệu người trên khắp thế giới để cảm thấy an toàn, nuôi dạy
con cái, mơ những giấc mơ, và sống một cuộc sống đầy đủ.
Nhờ
có các cuộc đầu tư và lập kế hoạch trong hai giai đoạn đầu tiên của chính sách
Tái Cân Bằng [11], Hoa Kỳ sẽ có những công cụ cần thiết để tiếp tục giử vai tṛ
này trong khu vực châu Á - Thái B́nh Dương. Và trong giai đoạn tiếp theo, Bộ
Quốc pḥng sẽ làm việc để tăng cường mạng lưới an ninh theo nguyên tắc mới của
khu vực đang thành h́nh thông qua các khoá huấn luyện và thao diễn thường xuyên
hơn và phức tạp hơn. Bộ Quốc pḥng Mỹ cũng sẽ tiếp tục nâng cấp vị thế của Hoa
Kỳ trong khu vực về mặt phẩm chất và ưu tiên đầu tư bằng cách "đặt cược lớn" vào
các công nghệ tiên tiến. Bằng cách làm việc trong khuôn khổ của mạng lưới an
ninh có nguyên tắc của khu vực và nguyên tắc làm việc riêng, Hoa Kỳ sẽ tiếp tục
chứng minh cho các đồng minh, đối tác, và các khu vực rộng lớn là Hoa Kỳ có kế
hoạch để làm nhiều hơn, không ít hơn cho khu vực châu Á -Thái B́nh Dương trong
nhiều thập niên tới.
Với
Chính sách Tái Cân Bằng, Hoa Kỳ đang đảm bảo rằng quân đội Hoa Kỷ cũng đang ở
vào vị trí tốt đẹp để giúp biến đổi một kỷ nguyên của sự thay đổi lịch sử thành
một trong những tiến bộ lịch sử. Bằng việc vận hành cho Chính sách Tái Cân Bằng,
và bằng cách hỗ trợ mạng lưới an ninh theo nguyên tắc đang lớn mạnh của khu vực,
Bộ Quốc pḥng có thể giúp đảm bảo rằng 70 năm tới trong khu vực sẽ an toàn, ổn
định và thịnh vượng như trước đây.
***
Nguyên tác: The Rebalance and Asia-Pacific Security - Building a Principled
Security Network; FOREIGN AFFAIRS, November/December 2016
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-10-17/rebalance-and-asia-pacific-security
[1]
https://www.foreignaffairs.com/regions/philippines
[2]
https://www.foreignaffairs.com/anthologies/fascism-and-world-war-ii
[3]
https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-03-03/making-good-rebalance-asia
[4]
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2015-12-03/fair-trade
[5]
http://www.public.navy.mil/surfor/lcs4/Pages/Exercise-Rim-of-the-Pacific-2016-Concludes-.aspx#.V_1JiJMrJBw
[6]
https://www.foreignaffairs.com/articles/japan/2015-05-11/good-defense-east-asia
[7]
https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2016-09-30/lost-illusions
[8]
https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/obama-and-asia
[9]
https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2016-04-13/once-and-future-superpower
[10]
http://thediplomat.com/2016/04/us-kicks-off-new-maritime-security-initiative-for-southeast-asia/
[11]
http://foreignpolicy.com/2011/10/11/americas-pacific-century
Tặng Kim Âu
Chính khí hạo nhiên! Tổ Quốc t́nh.
Nghĩa trung can đảm, cái thiên thanh.
Văn phong thảo phạt, quần hùng phục.
Sơn đỉnh vân phi, vạn lư tŕnh.
Thảo Đường Cư Sĩ.
