DÂN TỘC VIỆT NAM KHÔNG CẦN THẮP ĐUỐC ĐI T̀M TỰ DO, DÂN CHỦ, NHÂN
QUYỀN Ở WASHINGTON, MOSCOW, PARIS, LONDON, PÉKING, TOKYO. ĐÓ LÀ CON
ĐƯỜNG CỦA BỌN NÔ LỆ VỌNG NGOẠI LÀM NHỤC DÂN TỘC, PHẢN BỘI TỔ QUỐC, ĐĂ
ĐƯA ĐẾN KẾT THÚC ĐAU THƯƠNG VÀO NGÀY 30 - 4- 1975 ĐỂ LẠI MỘT XĂ HỘI
THẢM HẠI, ĐÓI NGHÈO, LẠC HẬU Ở VIỆT NAM GẦN NỬA THẾ KỶ NAY. ĐĂ ĐẾN LÚC QUỐC
DÂN VIỆT NAM PHẢI DŨNG CẢM, KIÊN QUYẾT ĐỨNG LÊN GIÀNH LẠI QUYỀN QUYẾT ĐỊNH
VẬN MẠNG CỦA ĐẤT NƯỚC.
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
Donald J. Trump nên phác hoạ chính sách đối ngoại như thế nào?
Niall Ferguson
Đỗ Kim Thêm dịch
Kissinger và Ferguson; Nguồn h́nh: Internet
Tóm lược:
Khi vận động tranh cử, Donald J. Trump không có một chính sách đối ngoại thống
nhất hay quy mô, nhưng các bài diễn văn và các cuộc phỏng vấn càng gieo rắc
hoang mang hơn cho công luận.
Khi nhậm chức, Trump thừa hưởng một di sản tệ hại của Obama: mối quan hệ Hoa-Mỹ
suy vi; Obama giao quyền bá chủ khu vực Trung Đông cho Iran; uy tín Mỹ ở châu Á
và Đông Âu sút giảm, v́ chính sách chuyển trục không thành h́nh, Hungary và Ba
Lan đi lệch chiều hướng của Obama, Mỹ bất động khi Nga xâm chiếm Ukraina và sáp
nhập Crimea.
Bối cảnh thế giới chia theo mô h́nh Châu Âu, Hồi giáo, Trung Quốc, và Mỹ đang
suy tàn; trật tự hậu chiến củ không c̣n. Sau vụ Brexit, châu Âu gặp khủng hoảng
nặng nề và tương lai c̣n lệ thuộc vào kết quả bầu cử vào năm 2017. Quan hệ giửa
Nga và phương Tây là không c̣n thân thiện khi Trung Quốc trỗi dậy. An ninh toàn
cầu bị đe doạ và bất ổn khu vực rất dể bùng nổi. Quan trọng nhất là một cuộc
chiến khu vực có thể tàn phá nhiều hơn là xung đột giữa các quốc gia.
Việc Mỹ mở cửa cho Trung Quốc thuộc về quá khứ và thời đại của Tập Cận B́nh
không phải là thời đại của Mao Trạch Đông, Trump không nên gây hấn với Trung
Quốc về vấn đề thương mại hoặc biển Đông mà t́m cách thảo luận toàn diện để theo
đuổi một chính sách đồng tiến hóa. Trung Quốc chỉ gây chiến tranh khu vực khi có
tranh chấp lănh thổ và tương quan quyền lực thay đổi gây lợi cho l ân bang,
nhưng Hải quân Trung Quốc sẽ bị tổn thương nặng khi đương đầu với Hải quân Việt
Nam tại biển Đông.
V́ Nga hiện nay của Putin không phải là Liên bang Xô viết và Mỹ không thể mang
Nga vào trong một hệ thống quốc tế trọng pháp bằng cách chuyển hoá, nên Trump
phải giải quyết bằng thương thảo và cảm thông.
Trump nên tạo quan hệ tốt hơn với cả Moscow và Bắc Kinh. Cả ba hăy t́m cách
giáng cấp cho châu Âu không c̣n là khối cường quốc, khi cấu trúc của Liên Âu quá
quan liêu và không có thực lực quân sự để đe dọa. Sau Brexit, Vương quốc Anh nên
trực tiếp tham gia Thoả ước Tự do Mậu dịch trong khối Bắc Đại Tây Dương (NAFTA).
Pháp cũng nên noi theo.
Ḥa b́nh ở Syria là khả thi khi phân chia các địa phương như tổng, huyện và có
giám sát quốc tế. An ninh khu vực có triển vọng khi tiềm năng quân sự của Iran
được khống chế, giống như Liên Xô trong thời Chiến tranh Lạnh, v́ Iran là một
mối đe dọa mới về chiến tranh hạt nhân.
Trump nên theo chính sách đối ngoại của Theodore Roosevelt, đó là dựa trên lợi
ích quốc gia, tăng cường lực lượng quân sự, và quân b́nh quyền lực. Thế giới
hiện nay được điều hành bằng các cường quốc khu vực với những người lănh đạo bản
lĩnh. Nếu lợi ích của Mỹ bị va chạm, Mỹ có nghĩa vụ đem sức mạnh ra để chiếm ưu
thế. Khi không có hỗ trợ bằng vũ lực th́ đạo đức giả gây ác c̣n hơn là khi so
với bạo lực mà không có đạo đức.
Trong bối cảnh mới, Khu vực Đại Bắc Bán Cầu sẽ phát triển mạnh; Đức và Nhật sẽ
thua thiệt v́ không c̣n các đặc lợi như sau Thế chiến II; các nước Brazil, Ấn Độ
và Nam Phi cũng như nhiều quốc gia nhỏ hơn đă hưởng lợi trong thời đại toàn cầu
hóa, nay cũng chịu thiệt;trào lưu dân túy sẽ lan rộng hơn gây ảnh hưởng đên hoạt
động của năm thành viên thường trực của Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc. Cuối
cùng,Trump nên nới lỏng việc hợp tác Mỹ - Hoa - Nga (ND).
***
Bối cảnh mới, chính sách mới
Mười ngày sau cuộc bầu cử của Donald J. Trump là Tổng thống thứ 45 của Hoa Kỳ,
không có ǵ là ít nhiều chắc chắn về chiều hướng trong chính sách đối ngoại của
ông sẽ thực hiện, nhưng có nhiều suy đoán, mà phần lớn là của các người cảnh báo
- dựa trên những điều mà ông Trump đă nói trong các bài diễn văn và các cuộc
phỏng vấn.
Tuy nhiên, nếu có một vài Tổng thống căn cứ chính sách đối ngoại của ḿnh khá
chặt chẽ vào các lời hô hào lúc tranh cử, có một vài vị từ bỏ toàn bộ các chính
sách của các bậc tiền nhiệm. Và thực vậy, trong thực tế, nếu có thể nói là một
vài người có một cái ǵ đó thống nhất trong học thuyết về chính sách đối ngoại,
nhưng ít có một chiến lược quy mô hơn. Kinh nghiệm cũng cho thấy rằng chính sách
đối ngoại của chính quyền Trump sẽ phụ thuộc việc thương thảo tốt đẹp về vấn đề
ai sẽ nhận các trọng trách như là Ngoại trưởng, Bộ trưởng Quốc pḥng, Cố vấn An
ninh Quốc gia và ai là người thắng trong cuộc đấu tranh Liên Bộ mà chắc chắn sẽ
xảy ra sau đó: đó là cuộc chiến dành ưu quyền trong guồng máy hành chánh, tiếp
cận thường xuyên với Tổng thống và ṛ rỉ cho giới truyền thông.
Thay v́ suy đoán về các vấn đề của buổi giao thời như vậy, hiện nay là lúc để
t́m hiểu về những lựa chọn chiến lược nào của Trump để xem là đối lại các mức độ
rộng răi nhất, mà thực tế là khả chấp, đó là ư kiến xây dựng hơn. Trong bối cảnh
này, thật là hữu ích khi có một chiến lược gia uy tín nhất c̣n đang sinh tiền và
là người có kinh nghiệm hành sự của đất nước đă tŕnh bày một số quan điểm của
ḿnh. Henry Kissinger, sau khi xác nhận không ủng hộ cho một ứng cử viên tổng
thống nào, nhưng ông đă gặp cả hai trong các chiến dịch vận động tranh cử của
họ, ư kiến của Kissinger đáng được quan tâm.
Tất nhiên, không chắc ǵ Tổng thống mới đắc cử hoặc toán công tác an ninh quốc
gia của ông chú ư đến các quan điểm của Kissinger. Đó cũng là chuyện thiếu thận
trọng khi cho rằng Tổng thống tân cử không xem một cách nghiêm túc về những quan
điểm thường xuyên tuyên bố của ḿnh, và những quan điểm này là không phù hợp quá
đặc biệt với những quan điểm của Kissinger. Nhưng lời khuyên của Kissinger đang
được t́m kiếm, và các giới chức trong nội các tương lai có thể tuân thủ các ư
kiến này hơn là không. V́ thế, không có lư do ǵ để cho rằng chính quyền c̣n
phôi thai gắn bó với một học thuyết chiến lược cụ thể mà sau đó họ có thể không
theo đuổi.
Di sản tệ hại của Obama
Chúng ta hăy bắt đầu với cảnh quan địa chính trị mà Trump thừa hưởng từ người
tiền nhiệm. Trong cuốn sách mới nhất về Trật tự Thế giới (2014), Kissinger lập
luận là thế giới bấp bênh đang bước vào trong một t́nh trạng quốc tế là vô
chính phủ. Điều này không chỉ v́ sự thay đổi trong thực tế của t́nh trạng quân
b́nh quyền lực từ phương Tây sang phương Đông, mà c̣n v́ tính chính thống của
trật tự thế giới hậu chiến đang bị thách thức. Bốn viễn kiến đang cạnh tranh
nhau của một trật tự cho thế giới - Châu Âu theo mô h́nh (trọng pháp, ND)
Westphalia, Hồi giáo, Trung Quốc, và Mỹ, tất cả ở trong giai đoạn biến thái khác
nhau, nếu không nói là đang suy tàn.
Do đó, tính chính thống đích thực vốn dĩ đă có sẳn mà không theo một viễn kiến
nào. Các đặc tính mới nỗi của việc rối loạn trong thế giới mới là sự h́nh thành
các "khối khu vực" mà nó không phù hợp với các thế giới quan.1 Ông lo ngại là
các khối khu vực này có nhiều khả năng va chạm nhau trong một cách đang leo
thang: "Một cuộc đấu tranh giữa các khu vực có thể tàn phá nhiều hơn là cuộc
xung đột giữa các quốc gia.“2
Có nhiều người cho rằng thế giới đă vượt qua triển vọng của cuộc chiến tranh
theo hệ thống qui mô, ngược lại, Kissinger lập luận là bối cảnh toàn cầu hiện
nay rất dễ bốc cháy. Có một t́nh trạng căng thẳng sâu xa giữa toàn cầu hóa kinh
tế và sự kiên tŕ về mặt chính trị của các quốc gia, mà cuộc khủng hoảng tài
chính năm 2008 đă thể hiện. Thứ hai, chúng ta đang chấp nhận việc phổ biến vũ
khí hạt nhân vượt ra các khối trong thời Chiến tranh Lạnh. “Chúng ta cũng có
những lĩnh vực mới của chiến pháp thuộc không gian mạng, một phiên bản mới của
trạng thái tự nhiên theo quan điểm của Hobbes"3. Ở đây và trong cuộc phỏng vấn
gần đây dành cho Jeffrey Goldberg, cũng như trong các thảo luận riêng tư với
người viết tiểu sử của ông 4, Kissinger đă phác hoạ ra bốn kịch bản mà ông coi
như là chất xúc tác có khả năng nhất cho một cuộc xung đột có quy mô lớn:
một t́nh trạng tệ hại trong mối quan hệ Hoa-Mỹ, theo đó hai nước lọt vào cái gọi
là "Bẩy Thucydides" mà lịch sử cho thấy mọi cường quốc đang có ưu thế và cường
quốc đang trổi dậy thách thức nhau;
một sự suy sụp về mối quan hệ giữa Nga và phương Tây, dựa trên t́nh trạng không
hiểu nhau và có thể được thực hiện bằng cách do:
một sự sụp đổ của những ǵ c̣n lại của quyền lực cứng của châu Âu và / hoặc ư
muốn sử dụng nó, v́ do sự bất lực của các nhà lănh đạo châu Âu hiện nay, khi họ
chấp nhận một nền ngoại giao mà không thể đe dọa khả tín bằng vũ lực, mà chỉ làm
cho t́nh h́nh căng thẳng; và / hoặc
dưới mắt của các quốc gia Ả Rập và Israel, có một sự leo thang xung đột ở Trung
Đông, v́ chính quyền Obama đang sẵn sàng giao quyền bá chủ khu vực cho Iran, một
đất nước vẫn c̣n mang tinh thần cách mạng.
Trong khi không có một chiến lược thống nhất của nước Mỹ, một mối đe dọa hay sự
kết hợp của các mối đe dọa này biến các rối loạn thành một đám cháy lớn cực kỳ
tác hại.
Trong khi châu Á ngày càng biến theo tinh thần (trọng pháp, ND) "Westphalia",
Hoa Kỳ có thể được kỳ vọng là sẽ đóng vai tṛ cân bằng, nhưng trong cùng một lúc
Hoa Kỳ là
đồng minh của Nhật Bản và đối tác của Trung Quốc - một t́nh trạng có thể so sánh
với t́nh trạng của Bismarck khi ông đưa ra một liên minh với Áo mà nó làm cân
bằng do một hiệp ước với Nga. Nghịch lư thay, t́nh trạng mơ hồ này tạo uyển
chuyển cho quân b́nh ở châu Âu, đó là chuyện rơ nét. Và từ bỏ các kết ước này v́
nhân danh sự minh bạch, nó khởi đầu cho một loạt các cuộc đối đầu ngày càng
tăng, mà đỉnh cao là Thế chiến thứ I. 5
Trong tác phẩm Trật tự Thế giới, Kissinger không nói rơ là của chính sách của
chính quyền "chuyển trục về châu Á" đă sớm thất bại là lập lại các sai lầm do
các nhà lănh đạo của Đức sau thời Bismarck; ông không cần đề cập đến.
Kissinger tŕnh bày rơ hơn đối với vấn đề Trung Đông, ông dứt khoát bác bỏ các
lập luận của chính Obama đề ra trong một bài báo đăng trên the New Yorker vào
tháng 1 năm 2014. Obama đoan chắc với David Remnick rằng mục tiêu của ông là để
đạt được sự cân bằng lưc lượng giữa hai tông phái Sunni và Shia.6 Phản đối của
Kissinger là "Mỹ có thể hoàn th ành vai tṛ của ḿnh chỉ có trên cơ sở của sự
tham gia, không phải là chuyện rút lui"7. Trong thực tế, Obama đă kết hợp những
lời lẽ trong lư thuyết của Wilson với một chiến lược triệt thoái mà thúc đẩy chủ
yếu là do ông cân nhắc về chính trị quốc nội.
Trong cuộc phỏng vấn dành cho Jeffrey Goldberg, Kissinger tŕnh bày rơ hơn. Khi
ông nói, lúc tham khảo về quyết định sinh tử của Obama không can thiệp vào Syria
khi Assad đă vượt qua "đường đỏ" là sử dụng vũ khí hóa học, quyết định sử dụng
lực lượng quân sự "không phải là một thỏa hiệp giữa các lực lượng tranh đấu
trong nước." Dù lư luận của Obama về những nỗ lực để đạt được một trạng thái cân
bằng mới giữa hai tông phái Sunni và Shi'a là ǵ đi nửa, th́ Tổng thống đă "tạo
ra ấn tượng - và trong thực tế - của việc triệt thoái chiến lược của Mỹ trong
khu vực."
Thương thảo với Iran chỉ đơn giản là tạo thuận lợi cho Iran v́ hủy bỏ các biện
pháp phong toả mà không đ̣i hỏi Iran phải cắt bớt "chính sách đối ngoại thuộc về
đế quốc và thánh chiến" trong khu vực: "Giả định rằng một cuộc đàm phán chuyền
về vũ khí sẽ tạo ra một bước đột phá về mặt tâm lư trong lối suy nghĩ của họ
không phản ánh 2.000 năm kinh nghiệm đế quốc của Iran." Tuổi cao không làm giảm
khả năng của Kissinger để hiểu sâu trong tâm trí của các chính khách khác.
Kissinger nhận xét một cách chua chát
"Suy nghĩ riêng của Obama có vẻ không phải là một phần trong tiến tŕnh chính
trị, nhưng theo một cách riêng tư, đó là một hiện tượng độc đáo với một khả năng
chuyên biệt. Như ông định nghĩa trách nhiệm của ḿnh, đó là để giữ cho các yếu
tố vô cảm của người Mỹ từ các vấn đề chưa được giải quyết trên thế giới . . . .
Khi chính quyền tin rằng cũng có những xu hướng toàn cầu đang chuyển động theo
hướng thuận lợi cho các giá trị của chúng ta, các nghĩa vụ thuộc về chiến lược
quá lớn của Hoa Kỳ trở thành cách né tránh trong cách mà không thể tránh khỏi .
. . . Nhưng tầm nh́n của ông về chiều hướng lịch sử tạo ra một . . . chính sách
thụ động . . . Ông tự hào nhất là về những điều mà ông ngăn chặn các việc xảy
ra . . . Một quan điễm khác của một chính khách có tầm vóc có thể là nên tập
trung đến một mức độ lớn hơn trong việc định h́nh cho lịch sử chứ không phải là
né tránh cản trở do lịch sử.8
Do đó, Donald Trump bước vào Pḥng Bầu dục với một lợi thế bị đánh giá thấp.
Chính sách đối ngoại của Obama đă thất bại, rơ ràng nhất là ở Trung Đông, đó là
Syria nơi đổ nát c̣n âm ỉ - không kể đến Iraq và Libya, nó minh chứng cho sự
ngây thơ cơ bản trong phương cách của Obama, nó đánh dấu bằng bài diễn văn đọc
tại Cairo vào năm 2009. Tổng thống tin rằng ông đă có một chiến lược khéo léo để
thiết lập một t́nh trạng cân bằng địa chính trị giữa hai tông phái Sunni và
Shi'a. Nhưng bằng cách đối xử với các đồng minh Á rạp của Mỹ với thái độ khinh
thị, trong khi cắt giảm thỏa thuận hạt nhân với Iran tạo cho Tehran được tự do
để tiến hành một cuộc chiến ủy nhiệm trên toàn khu vực, Obama đă không đạt được
ḥa b́nh nhưng tạo ra một phần h́nh về xung đột và chạy đua vũ trang, mà có thể
là hạt nhân, đáng sợ.
Đồng thời, Obama đă cho phép Nga lần đầu tiên trở thành một cường quốc ở Trung
Đông kể từ khi Kissinger buộc Liên Xô ra khỏi Ai Cập trong giai đoạn 1972-1979.
Số người chết trong cuộc chiến Syria hiện lên đến khoảng chừng nửa triệu; ai
biết con số người chết sẽ tăng lên bao nhiêu từ bây giờ cho đến ngày tựu chức?
Trong khi đó, trào lưu khủng bố toàn cầu đă tăng trong thời Obama. Trong ṿng 16
năm qua, năm tồi tệ nhất đối với khủng bố là năm 2014, với 93 quốc gia bị tấn
công và 32.765 người thiệt mạng. Năm 2015 là điều tồi tệ thứ hai, với 29.376
người chết. Năm ngoái, bốn nhóm Hồi giáo cực đoan chịu trách nhiệm cho 74% của
tất cả các trường hợp tử vong do các nhóm khủng bố là ISIS, Boko Haram, Taliban
và al-Qaeda.9
Trong bối cảnh này, các lời tuyên bố của Tổng thống cho là thành công chống lại
những ǵ ông nôm na gọi là "chủ nghĩa cực đoan bạo lực" là vô lư. Phần lớn các
sĩ nhục đă dồn lại cho Donald Trump trong những xảy diễn của thời gian qua.
Trong bài diễn văn về chính sách đối ngoại vào ngày 15 tháng Tám về chủ nghĩa
Hồi giáo cực đoan và sự thất bại của chính quyền Obama để đánh bại trào lưu này
có nhiều điều đúng nhưng lại tường thuật không đầy đủ.10
"Học thuyết Obama" cũng đă thất bại ở châu Âu, bất chấp sự đe dọa của Tổng
thống, cử tri người Anh đầu phiếu để ra khỏi Liên Âu; gần đây ông đă ca ngợi các
lănh đạo Đức; thứ nhất là một cuộc khủng hoảng tài chính không nhất thiết bị kéo
dài ở các nước thuộc ngoại vi của châu Âu; và thứ hai, một trào lượng tác hại
đến vấn đề chủ yếu của người di dân, một số nhưng không phải là tất cả những
người tị nạn đến từ trong khu vực mà châu Âu đă can thiệp cũng đủ làm trầm trọng
thêm cho sự bất ổn của châu Âu.
Tổng thống cũng đă thất bại ở Đông Âu, nơi không chỉ đă Ukraina bị xâm chiếm và
Crimea bị sáp nhập, nhưng cũng ở Hungary và hiện nay Ba Lan đă chọn cách đi lệch
từ "chiều hướng tự do của lịch sử" của Tổng thống. Cuối cùng, chính sách đối
ngoại của Obama đă thất bại ở châu Á, nơi chính sách chuyển trục đầy tự phụ
không c̣n lại ǵ. Trong một cuộc phỏng vấn được công bố vào tháng Ba, Tổng thống
đă khoe là: "Nếu bạn nh́n chúng tôi đă hoạt động trong vùng biển Đông như thế
nào, chúng tôi đă có thể huy động hầu hết châu Á để cô lập Trung Quốc trong
những cách gây ngạc nhiên Trung Quốc, nói một cách thẳng thắn, và chúng ta phục
vụ lợi ích cho chúng ta rất nhiều trong việc tăng cường các liên minh của chúng
ta. "11
Rodrigo Duterte, Tổng thống mới của Philippines, dường như đă không nhận được
loại giác thư này. Trong tháng Mười, ông đă đến Đại Sảnh Nhân dân của Bắc Kinh
để thông báo "tách rời khỏi Hoa Kỳ."
Nội dung các khuyến nghị của Kissinger
Tất cả điều này có nghĩa là chỉ bằng cách thay đổi chính sách đối ngoại của
Obama, Tổng thống Trump có khả năng đạt được ít nhất một số thành công. Vấn đề
là Trump nên làm ǵ một cách chính xác cho sự thay đổi này?
Về chiến thắng của Trump Kissinger phân tích là "một phần lớn đó là phản ứng của
giới trung lưu người Mỹ trước các tấn công vào các giá trị của họ do các giới
khoa bảng và trí thức gây ra." Như vậy, đó là một cơ hội để đóng lại hoặc ít
nhất là thu hẹp "khoảng cách giữa nhận thức của công chúng về vai tṛ của chính
sách đối ngoại của Mỹ và nhận thức của tầng lớp thượng lưu." Tuy nhiên, có những
mối nguy hiểm hiện tại rơ ràng. Các nhóm khủng bố có thể t́m cách khiêu khích
một Tổng thống thiếu kinh nghiệm và bốc đồng tạo ra một phản ứng thái quá. Các
đất nước không thân thiện đă mua được thời gian của họ, chờ đợi kết quả của cuộc
bầu cử tại Hoa Kỳ trước khi họ tạo ra các động thái tiếp theo.
Nói cách khác, Trump có thể chỉ cần có một vài tháng để thoát khỏi cuộc khủng
hoảng chính sách đối ngoại đầu tiên của ông. Giữa hiện tại và tương lai, Trump
cần không chỉ bổ dụng nhân viên cho chính phủ, nhưng để phác hoạ một số loại
khung chiến lược, mà không cần đặt vấn đề khủng hoảng sẽ gây hại cho khung này
một cách nhanh chóng thành các loại tự do cho tất cả thể chế mà theo sau đó là
ngày 9/11, khi (như bây giờ chúng ta biết) từ cảnh đổ nát của đôi tháp (World
Trade Center, ND), Phó Tổng thống và Bộ trưởng Quốc pḥng đă khởi động thành
công một cuộc xâm lược của Iraq; đó là một hành vi can thiệp quy mô không tác
dụng trong chính sách đối ngoại của Hoa Kỳ: một dự án mật thuộc đế quốc (như một
số người trong chúng ta dự đoán chính xác tại thời điểm đó) với công chúng Mỹ
thiếu sự quan tâm hoặc chú ư để theo đuổi một kết cuộc thành công. 12
Các khuyến nghị của Kissinger dành cho Trump có thể được tóm tắt như sau:
Đừng gây đối đầu với Trung Quốc, cho dù là về vấn đề thương mại hoặc là vùng
biển Đông. Thay vào đó, t́m cách "thảo luận toàn diện" và nhắm mục tiêu để theo
đuổi một chính sách đối thoại và "đồng tiến hóa" như ông đă đề nghị trong tác
phẩm Trật tự Thế giới. Kissinger thăm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận B́nh khá
thường xuyên. Khi Kissinger nói rằng Tập xem "việc đối đầu là quá nguy hiểm" và
cho rằng "các quốc gia đối địch phải trở thành đối tác và hợp tác trên cơ sở hai
bên cùng có lợi," ông nói với tư cách là người có thẩm quyền.
Theo Kissinger, các vấn đề mà người Hoa muốn hỏi vị tân Tổng thống như sau: "Nếu
chúng tôi là ông, chúng tôi có thể cố gắng ngăn chận sự trỗi dậy của ông không.
Ông có t́m cách ngăn chặn chúng tôi không? Nếu ông không làm như vậy, thế giới
sẽ như thế nào khi cả hai chúng ta đều hùng mạnh, như chúng ta mong đạt được?
"Trump cần phải có câu trả lời cho những câu hỏi này. Như Kissinger đă nói nhiều
lần, đối với Hoa Kỳ và Trung Quốc, một giải pháp tương ứng là cùng nhau nói
chuyện quá khứ cho đến khi họ vấp ngă vào năm 1914 tại Thái B́nh Dương, không đề
cập đến các vấn đề thuộc không gian mạng.
Đứng trước một nước Nga sau thời đế quốc đang bị tổn thương và suy yếu, sự công
nhận mà Putin khao khát là công nhận Nga là “một cường quốc b́nh đẳng không phải
là một nước cầu cạnh trong một một hệ thống theo khái niệm của nước Mỹ.“ Thông
điệp Kissinger dành cho Trump có tầm cở cao độ để thu hút được trực giác của
ông: "Mang nước Nga vào trong một hệ thống quốc tế bằng cách chuyển hoá là
chuyện không thể. Việc này đ̣i hỏi phải giải quyết bằng thương thảo nhưng cũng
bằng cảm thông."
Kissinger lập luận là các thỏa thuận chủ yếu sẽ biến Ukraine thành "một nhịp cầu
giữa khối NATO và Nga chứ không phải là một tiền đồn của cả hai bên", như Phần
Lan hay Áo trong thời Chiến tranh Lạnh, "thoát khỏi mọi ứng xử trong các mối
quan hệ chính trị và kinh tế của riêng ḿnh, bao gồm cả Châu Âu và Nga, nhưng
không phải là thành viên trong bất kỳ liên minh an ninh hay quân sự nào "
Một nước Ukraine phi liên kết như thế cũng sẽ cần phải được phân quyền, tăng
quyền tự trị trong các vùng phía Đông c̣n đang tranh chấp, nơi đă có xung đột
dai dẳng kể từ khi các phong trào hoạt động ly khai đă nhận được sự ủng hộ của
Nga ngay sau khi sát nhập bán đảo Crimean. Việc thay thế cho một thỏa thuận như
vậy là chúng ta có thể sử dụng quá mức các ưu thế về tài chính và quân sự của
chúng ta một cách vô t́nh, biến nước Nga sau thời Putin thành một phiên bản rộng
hơn của Nam Tư, "tàn phá bởi cuộc xung đột kéo dài từ St Petersburg đến
Vladivostok."
Hăy xem việc đầu phiếu Brexit như một cơ hội để định hướng cho những người châu
Âu lục địa thoát khỏi cách suy nghĩ hướng nội một cách quan liêu và mang họ trở
lại một tinh thần trách nhiệm thuộc về chiến lược. ("Chúng ta đang nói về các
vấn đề chiến thuật trong khi họ đang trong tiến tŕnh từ bỏ bản chất của . . .
những ǵ mà họ đă thể hiện trong suốt lịch sử.")
4. Hăy tạo ḥa b́nh ở Syria không như chúng ta đă thực hiện ḥa b́nh ở Nam Tư củ
gần hai mươi năm trước đây. Hiện nay, Kissinger đề nghị một phân chia Syria
thành từng địa phương như tổng, huyện tương tự như việc liên bang hoá của Bosnia
theo các hiệp định Dayton và Washington, với một lối thoát ngằn cho Assad, kéo
dài khoảng một năm, phân chia Syria thành từng địa phương như tổng, huyện, tất
cả đặt dưới sự giám sát của các cường quốc có quan tâm. Iran phải được khống
chế, cũng giống như Liên Xô trong thời Chiến tranh Lạnh, bởi v́ Iran đặt ra một
mối đe dọa tương tự, Iran hoạt động như một quốc gia trong thời đế quốc và c̣n
mang chính nghĩa cách mạng.
Nhưng nên giử thỏa thuận với Iran v́ từ bỏ thoả thuận này hiện nay "sẽ làm cho
Iran thoát khỏi những cưỡng chế nhiều hơn là làm cho Hoa Kỳ có tự do." Và cuối
cùng tận dụng lợi thế của các liên kết mới t́m thấy với các nước Á Rập với
Israel, mặc dù trong ngấm ngầm nhưng là để chống Iran và chống ISIS có được một
loại hoà đàm mới do khối Ả bảo trợ mà nó có thể "cải thiện c ác sinh hoạt của
những người dân Palestine đến mức tối đa nếu có thể được, có lẽ bao gồm cả tương
tự như chủ quyền. . . đó là, quyển tư trị trong thực tế mà không cần có một cấu
trúc thượng tầng nặng về pháp lư."
Có thể là có một mô h́nh về vai tṛ cho tân Tổng thống, ông có nên chú ư lời
khuyên của Kissinger không? Không ngạc nhiên ǵ khi Kissinger và Goldberg nói
tới một thương thảo về Richard Nixon. Tuy nhiên, đối với đức tính của Nixon, ông
ta là một chiến lược gia, bối cảnh của năm 2017 dường như không đủ giống như năm
1969 để cho một suy luận tương tự sử dụng được. Khi so sánh với Việt Nam, hiện
nay, quân đội của Hoa Kỳ đang tham gia vào chỉ một vài cuộc xung đột, và hiếm
khi ở các vai tṛ ở tuyến đầu. Việc mở cửa cho Trung Quốc là việc nằm trong quá
khứ, không thuộc về tương lai; những ǵ đang thuộc vấn đề hiện nay là một việc
có thể đang khép lại. Tập không phải là Mao.
Tương tự như vậy, Nga của Putin không phải là Liên bang Xô viết, trong đó chỉ có
bảy năm trước khi Nixon nhậm chức, Liên Xô đă triển khai tên lửa hạt nhân tới
tận Cuba và tiếp tục kích động cuộc cách mạng hoàn vũ trên toàn thế giới trong
suốt những năm 1970. Châu Âu không bị phân chia như trong năm 1969, quân đội của
Liên Xô vẫn c̣n các trên đường phố ở thành phố Prague. Và Trung Đông đă biến
đổi triệt để, không nhất thiết bởi sự nổi lên của các trào lưu cực đoan thuộc
hai tông phái Shi'i và Sunni, một lực lượng hùng mạnh tiềm tàng hơn chủ nghĩa
dân tộc Ả Rập hay Iran đă từng có trước đây. Với gần nửa thế kỷ trôi qua, có lẽ
Quneitra, là nơi trên biên giới giữa Israel-Syria, là điểm cố định trong khu
vực.
Giải pháp mới theo Theodore Roosevelt
Nếu không là Nixon, th́ ai sẽ là một khuôn mẩu đóng vai tṛ chiến lược cho
Donald Trump? Mặc dù tên của Roosevelt đă không thể hiện trong cuộc phỏng vấn
của Kissinger dành cho Goldberg, có một câu trả lời rơ ràng, trong tác phẩm kinh
điển tổng hợp của vị cựu Ngoại trưởng: Diplomacy (Ngoại Giao) xác định rơ. Câu
trả lời đó là Theodore Roosevelt, một phản đề của Woodrow Wilson, người mà
Kissinger không thích.
Kissinger đă viết: "Roosevelt bắt đầu từ tiền đề rằng Hoa Kỳ là một cường quốc
giống như bất kỳ cường quốc nào khác, không phải là một sự tái sinh đặc biệt của
đức hạnh. Nếu lợi ích của Hoa Kỳ va chạm với quyền lợi của các nước khác, Mỹ có
nghĩa vụ đem sức mạnh của ḿnh ra để chiếm ưu thế."13 Roosevelt đă không xây
dựng một bức tường dọc theo biên giới Mỹ - Mexico, nhưng ông đă phác hoạ các" hệ
luận "đôi với học thuyết của Monroe, trong đó khẳng định quyền hành sử của Hoa
Kỳ", tuy nhiên một cách miễn cưỡng, trong trường hợp trắng trợn. . . làm sai
trái hoặc bất lực. . . trong một quyền lực cảnh sát quốc tế ở châu Mỹ Latinh và
vùng Caribean.
Nguyên tắc trở thành cơ sở cho các can thiệp ở Haiti, Colombia, Cộng ḥa
Dominica và Cuba và cho việc mua lại lănh thổ mà trong đó kênh đào Panama được
xây dựng: một trong những dự án thuộc về cơ sở hạ tầng quan trọng trong những
năm đầu của thập niên 1900.
Hơn nữa, Roosevelt đă xem thường các khuôn mẩu tự do như giải trừ quân bị đa
phương và an ninh tập thể, nhiệt t́nh không chỉ của Woodrow Wilson nhưng là của
William Jennings Bryan, ứng cử viên tổng thống thuộc đảng Dân Chủ bị ba lần đánh
bại:
Roosevelt viết: Tôi coi thái độ tin tưởng của Wilson-Bryan về các hoà ước tuyệt
vời, những lời hứa bất khả thi, tất cả các loại giấy lộn mà không cần bất kỳ sự
hỗ trợ nào một quân đội mạnh là ghê tởm. Đối với một quốc gia và cho thế giới,
điều chắc chắn là tốt hơn hơn khi có được một truyên thống của Đại đế Frederick
và Bismarck về các chính sách đối ngoại, hơn là khi có một thái độ như Bryan
hoặc Bryan-Wilson về một thái độ quốc gia thường trực. . . . Khi không có hỗ trợ
bằng vũ lực th́ liêm chính giả tạo làm nhiểu việc ác và thậm chí c̣n gây nhiều
hơn khi so với bạo lực mà không có liêm chính.14
Đối với Roosevelt, nguyên tắc của Đức Hồng Y Richelieu là: "Trong các vấn đề của
đất nước,người có quyền lực thường có lư, và người yếu có thể chỉ có khó khăn
khi giữ được cho ḿnh không bị sai lầm theo ư kiến đa số của thế giới." Ông
thông cảm với Nhật Bản khi Nhật tấn công Nga vào năm 1904. ông đă nhượng bộ
trong việc chiếm đóng của Nhật Bản tại Hàn Quốc bốn năm sau. Đối với Roosevelt
quy luật thực sự duy nhất của địa chính trị là sự cân bằng quyền lực, và ông
thích thú với cơ hội để đóng vai tṛ một nhà thương thảo để nắm quyền.
V́ vậy, tại Oyster Bay, quê nhà của Roosevelt, Nga và Nhật Bản đă bắt đầu các
cuộc hoà đàm mà đỉnh điểm là Ḥa ước Portsmouth (1905), một hiệp ước nhằm hạn
chế các chiếm đoạt từ thắng lợi của Nhật Bản và tái thiết t́nh trạng quân b́nh ở
vùng Viễn Đông. Khi chiến tranh bùng nổ ở châu Âu vào năm 1914, Roosevelt lúc
đầu ngần ngại theo phía nào, nhưng sau đó đă kết luận là chiến thắng của Đức sẽ
gây đe dọa nghiêm trọng hơn đối với Hoa Kỳ hơn là chiến thắng của Anh, v́ "trong
ṿng một hoặc hai năm" một nước Đức chiến thắng "sẽ đ̣i lấy vị thế thống trị ở
Nam và Trung Mỹ." 15
Đối với Roosevelt cũng vậy, mối gắn bó văn hóa giữa Hoa Kỳ và Vương quốc Anh
không phải là không quan trọng. Ḷng hối tiếc duy nhất của ông là đồng bào người
Mỹ của ông- họ là những người chống đối lời kêu gọi của ông trong việc tăng
cường vũ trang để chống lại mối đe dọa của Đức - họ không thể toàn tâm toàn ư là
hiếu chiến, giống như những người anh em trong Cựu Thế giới của họ. “Dân tộc của
chúng tôi thiển cận, và họ không hiểu các vấn đề quốc tế", ông than phiền với
Rudyard Kipling, tiểu thuyết gia và thi sĩ người Anh trong Thế chiến. "Đồng bào
của ông đă thiển cận, nhưng họ không thiển cận như đồng bào của chúng tôi trong
các vấn đề này. . . . Nhờ khoảng cách rộng của đại dương, dân tộc của chúng tôi
tin rằng họ không có ǵ để lo sợ. . . và họ không có trách nhiệm . . . " 16
Tóm lại, Theodore Roosevelt ủng hộ một chính sách đối ngoại của nước Mỹ mà đă
chắc chắn dựa trên lợi ích quốc gia, sự tăng cường lực lượng quân sự, và quân
b́nh quyền lực. Ông nói với một người bạn: "Nếu tôi phải lựa chọn giữa một chính
sách sắt máu và một chính sách mềm yếu, tôi chọn chính sách sắt máu. Chính sách
này là tốt hơn không chỉ cho dân tộc nhưng về lâu dài cho thế giới. "17 Hội
Quốc Liên của Wilson nhắc nhở ông của truyện ngụ ngôn Aesop "về cách các con chó
sói và cừu non đă đồng ư không đánh nhau, và làm thế nào con cừu là một sự đảm
bảo thành tín để đuổi chó săn đi, và rồi ngay sau đó bị chó sói ăn. "18
Cách áp dụng giải pháp của Theodore Roosevelt
Có lẽ có một điểm chung duy nhất giữa Roosevelt và Kissinger với Barack Obama là
cả ba đoạt giải Nobel Ḥa b́nh - mà tất nhiên người ta nói nhiều về Ủy ban Nobel
hơn là về ḥa b́nh.
Như vậy, theo các nguyên tắc của Roosevelt, chúng ta có thể kỳ vọng là Tổng
thống Trump theo đuổi chiến lược quan trọng nào? Giống như Theodore Roosevelt,
điều rơ ràng là Trump không c̣n quan niệm về một trật tự quốc tế dựa trên khái
niệm như Wilson về an ninh tập thể, và đuợc bảo chứng ngầm của Hoa Kỳ một cách
quá đắc giá. Thay vào đó, giống như Roosevelt, Trump muốn một thế giới được điều
hành bằng các cường quốc khu vực với những người lănh đạo bản lĩnh, tất cả họ
đều hiểu rằng bất kỳ trật tự quốc tế lâu dài nào cũng phải được dựa trên sự cân
bằng quyền lực.
Tóm lại, Trump vốn dĩ đă hiểu biết nhiều hơn những ǵ mà Trump có hiểu biết cùng
chung với Roosevelt. Kissinger viết về Roosevelt: "Đối với ông ta, sinh hoạt
quốc tế có nghĩa là cuộc đấu tranh, và theo lư thuyết của Darwin về sự tồn tại
dành cho người biết thích nghi nhất là một lời hướng dẫn tốt hơn cho lịch sử hơn
là đạo đức cá nhân. Theo quan điểm của Roosevelt, tính thuần phục được thừa
hưởng trong trái đất chỉ nếu khi họ đă mạnh mẽ. Đối với Roosevelt, Mỹ không phải
là một nguyên nhân, nhưng là một cường quốc có tiềm tàng vĩ đại nhất. "Điều đó
có vẻ quen thuộc.
Kissinger lập luận: "Trong một thế giới được quy định theo quyền lực, Roosevelt
tin rằng luật tự nhiên của sự vật đă phản ánh được trong khái niệm "vùng ảnh
hưởng", trong đó nó đặt ra ảnh hưởng quan trọng đối với các khu vực rộng lớn
dành cho các cường quốc riêng biệt." Độc giả sẽ nhận thấy rằng đây chính là một
loại thế giới một cách rơ ràng - mà theo Kissinger - hiện nay chúng ta đang ở
vào trong một thời điểm c̣n hơn vào thế kỷ sau nhiệm kỳ của Tổng thống
Roosevelt.
Dĩ nhiên, cách áp dụng bóng bẩy về trường hợp loại suy tương tự này sẽ bao hàm
một chính sách chuyển hướng về Nhật Bản để chống Nga ở châu Á, và hướng tới
Vương quốc Anh và Pháp để chống Đức ở châu Âu. Tuy nhiên, nó không quan tâm đến
những thay đổi lớn trong cán cân quyền lực đă xảy ra trong hàng trăm năm qua xen
giửa. Để h́nh dung ra chiến lược của Roosevelt cho năm 2017 chúng ta cần xét đến
một loạt các liên kết khả dĩ khác nhau.
Khi tôi suy nghĩ về các lựa chọn của Trump ngay sau cuộc bầu cử, tôi thử nghiệm
ra các suy nghĩ sau đây. Ngược lại tất cả những kỳ vọng, điều ǵ xảy ra nếu
Trump quyết định t́m kiếm các mối quan hệ tốt hơn với cả Moscow và Bắc Kinh?
Điều này sẽ kết hợp cả hai khuynh hướng thân Nga của Trump với lập luận của
Kissinger cho một chính sách mới trong mối quan hệ đối tác với Trung Quốc. Theo
lư thuyết, việc sắp xếp như vậy có thể đạt được nếu Trump chỉ tham gia với Trung
Quốc về mặt thương mại như kịch bản giả vờ (đó là những ǵ nhiều người Hoa có
ảnh hưởng mong đợi Trump thực hiện).19
Điều này cũng là nhất quán trước quan điểm cứng rắn đối với chủ nghĩa cực đoan
Hồi giáo, nó đă là một đặc điểm của chiến dịch tranh cử Trump, đối vấn đề này ba
cường quốc đang cùng chia sẻ mối quan tâm - mỗi một có thiểu số Hồi giáo đang
lớn mạnh đáng lo ngại -. Và điều này có thể là nhất quán với việc tái lập trật
tự ở Trung Đông mà nó tái lập chế độ củ của các vị vua và những nhà độc tài
trong thế giới Ả Rập và củng cố Israel, tất làm cho Iran chịu thiệt hại, mà
không có lư do lịch sử nào để mong đợi ḷng trung thành của Nga, ít hơn nhiều
của Trung Quốc.
Như một hệ quả tất yếu, ba cường quốc có thể thỏa thuận về việc giáng cấp cho
châu Âu không c̣n là quy chế như một cường quốc, tận dụng lợi thế không phải chỉ
việc đầu phiếu Brexit, nhưng mà c̣n từ các đặc điểm hướng nội và phân hoá trong
nền chính trị châu Âu. Đối vối Trump, một cách có thể để làm được điều này là đề
nghị thay thế cho Hiệp định Tự do Mậu dịch (NAFTA) trong quy mô nḥ thành một
NAFTA với quy mô lớn" Thoả ước Tự do Mậu dịch trong khối Bắc Đại Tây Dương,
trong đó sẽ mang lại cho Vương quốc Anh trực tiếp vào một khu vực Anh - Đại Tây
Dương hậu châu Âu trong khi đồng thời giử lời cam kết lúc tranh cử của Trump
chống Mexico (mặc dù không phải chống Canada).
Đồng thời, Trump có thể gây áp lực đối với các thành viên khác của khối NATO một
cách khả tín để tăng ngân sách quốc pḥng của họ mà hiện nay xem là quá lố bịch.
Cuối cùng, Trump và Putin có thể làm việc với nhau để giúp phe theo chủ nghĩa
dân túy trong lục địa như Marine Le Pen để giành chiến thắng trong cuộc bầu cử
năm 2017. Như Roosevelt đă nói vào năm 1906: "Pháp nên hợp tác với chúng ta và
Anh phải ở trong khu vực của chúng ta và trong sự kết hợp của chúng ta. Đó là sự
liên kết vững chắc về mặt kinh tế và chính trị."
Một đặc điểm nổi bật của một chiến lược như vậy là năm thành viên thường trực
của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc sẽ cuối cùng bị kiểm soát hoăc là do giới
người theo chủ nghĩa dân túy hay độc tài, giả dụ như Le Pen bằng cách nào đó có
thể được giúp đỡ trên vượt qua đường lối chống lại Liên minh Cộng hoà Pháp. Như
vậy, có thể các định chế an ninh tập thể theo nguyên tắc Wilson kết thúc việc
phục vụ lợi ích cho các cường quốc như không bao giờ có như trước đây: sự trả
thù tối hậu của một chính sách thực tiển theo nghiă của Realpolitik.
Điều hiển nhiên là các nơi c̣n lại của thế giới sẽ là phe thua cuộc của một việc
cộng quản của các đại cường như vậy. Nhật Bản và Đức sẽ là phe thua cuộc lớn
nhất, giống như họ đă là phe hưởng lợi lớn nhất trong một kiến trúc quốc tế hậu
chiến, nó được thiết kế đồng thời để vừa giải giới, hạn chế và vừa làm giàu cho
họ - mặc dù Kissinger kiên quyết thúc giục cho chính quyền mới để áp dụng phương
sách của Bismarck đối với Nhật Bản, duy tŕ cam kết của nước Mỹ để tự bảo vệ mặc
dù có mối quan hệ đối tác mới với Trung Quốc, đồng thời khuyến khích Đức là
trong tương lai nên ở lại châu Âu chứ không theo chủ nghĩa dân tộc.
Việc dàn xếp ba bên mới gồm có Mỹ - Hoa - Nga sẽ được nới lỏng hơn so với Liên
minh của Áo, Phổ và Nga sau thời Napoleon, nhưng giống như các bậc tiền nhiệm
của họ trong hai thế kỷ trước, giới theo chủ thuyết tự do sẽ tố cáo dàn xếp này
như là một Liên minh của những người theo trào lưu dân tuư và độc tài, không
quan tâm đến nhân quyền và luật quốc tế. Các nhà cai trị chuyên chế khác sẽ vui
mừng; các nhà đối lập của họ sẽ thấy tự ḿnh chưa hoàn thành công việc không chỉ
v́ thiếu hỗ trợ của phương Tây, nhưng c̣n bị trầm trọng hơn, v́ các hé lộ qua
t́nh báo trên không gian mạng. Cũng như về các điều kiện kinh tế, Khu vực Thịnh
vuọng Chung thuộc Đại Bắc Bán Cầu sẽ phát triển mạnh mà các nước thuộc khối
BRICS -Brazil, Ấn Độ và Nam Phi- phải chịu thiệt hại, cũng như nhiều quốc gia
nhỏ hơn đă được hưởng lợi lớn trong thời đại toàn cầu hóa.
Đối với các quốc gia trong vùng Baltic, điều này sẽ là một sự chuyển hướng đầy
tai hoạ cho các biến động. Cộng ḥa Ireland cũng vậy, sẽ t́m ra vị thế của ḿnh
- một ḥn đảo thuộc châu Âu trong một đại dương Anh - Mỹ bất ngờ bị bỏ rơi. Việc
này sẽ làm xấu đi cho Mexico, càng tệ hơn cho Ukraine. Nhưng đối với toàn thế
thế giới, nó ít nhất là một thứ tự của các loại. Và không có cuộc chiến tranh
thế giới có thể sẽ bùng nổ trong sự bảo vệ này.
Các trở ngại chính
Điều ǵ có thể cản trở giải pháp của Roosevelt như vậy trong vấn đề mà Kissinger
nhận ra trước những vấn đề mà Tổng thống tân cử Trump đang đối mặt?
Một sự phản đối hiển nhiên có thể là sự kết hợp của Hoa Kỳ, Nga, và Trung Quốc,
cũng như Anh và Pháp là không có tiền lệ, nhưng điều đó là rơ ràng vô nghĩa:
Liên minh đă thắng trong thế chiến II là chuyện chính xác.
Một cản trở thứ hai có thể là một liên minh như vậy là không bền vững trong sự
vắng mặt của một nước Đức và Nhật Bản gây hấn. Tuy nhiên, thời Chiến tranh Lạnh
đă không bắt đầu cho măi đến năm 1948 và những người Cộng sản đă không nắm quyền
ở Trung Quốc cho đến một năm sau đó: Cho đến điểm này, nhiều người suy nghĩ
thuần lư đă hy vọng việc duy tŕ một liên minh trong thời chiến. Thật vậy, đó đă
là ư định của Franklin Roosevelt khi ông dự kiến các thành viên thường trực của
HĐBA là "bốn cảnh sát viên " (cộng với Pháp). Ông đánh giá thấp về tính gian
manh của Stalin và sự bất lực của Tưởng Giới Thạch.
Một cản trở thứ ba có thể là Nga và Trung Quốc, cả hai có biên giới chung dài
2.600 dặm, sớm hay muộn ǵ họ lại tranh căi nhau, như họ đă gây nhau trong những
năm cuối của thập niên 1960. Có lẽ, nhưng dù với rạng nức nào đi nửa mà ta có
thể dự đoán từ dự án "Nhất Đái, Nhất Lộ" của Trung Quốc, một chiến lược tăng
trưởng kinh tế hướng về khu vực Trung Á, tuy nhiên nó vẫn chưa trở thành hiện
thực
Chúng ta hăy xét đến các phản luận nhiều hợp lư hơn. Đầu tiên, chính quyền Trump
cam kết tăng ngân sách quốc pḥng, đảo ngược các cắt giảm, và xây hàng trăm tàu
mới để tuẩn cảnh tại vùng Tây Thái B́nh Dương. Các lực di động trong phạm vi của
Hải quân Hoa Kỳ sẽ leo thang quyền tự do hoạt động hàng hải ở Biển Đông, và
thách thức các yêu sách của Trung Quốc về quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Trump
có thể lựa chọn để cùng giải quyết xem đó là một phần trong đấu thuật ngầm về
quyền Anh của ḿnh với Bắc Kinh. Đây sẽ là một cơ hội bằng vàng cho chính phủ
Nhật Bản để khai thác việc khai mở lập trường bài Hoa của Trump.
Từ quan điểm của Thủ tướng Shinzo Abe - như của các tất cả các nhà lănh đạo thế
giới để đảm bảo nhanh nhất về một cuộc họp với Tổng thống mới đắc cử - một trăm
ngày đầu tiên của nhiệm kỳ tổng thống Trump là giai đoạn ngắn trong đó Abe không
chỉ được Trump tái khẳng định liên minh Mỹ - Nhật, nhưng có lẽ cũng để hỗ trợ
việc tu chỉnh hiến pháp mà Abe muốn, kết thúc việc từ bỏ chiến tranh của Nhật
Bản. Hồi đầu năm nay, Bắc Kinh đă vạch ra một "đường đỏ" của riêng ḿnh khi Bắc
Kinh đe dọa trả đủa nếu tàu của Nhật Bản tham gia với Mỹ trong quyền tự do hoạt
động hàng hải.
Tuy nhiên, các điểm yếu trong lập luận này là Trung Quốc sẽ là không khôn ngoan
khi dám đâm liều về một cuộc chiến tranh hải quân với Hoa Kỳ, hoặc thậm chí với
một ḿnh Nhật Bản. Các hạm đội Trung Quốc không có khả năng chiến thắng trong
một cuộc chiến tranh như vậy. Thật vậy, một và chỉ một hàng không mẫu hạm của
Quân đội Nhân dân Giải phóng được cho là dễ bị tổn thương ngay cả đối với khả
năng hải quân của Việt Nam. Về mặt lịch sử, trong mọi trường hợp, Trung Quốc có
xu hướng sử dụng vũ lực trong các tranh chấp lănh thổ chỉ khi nào Trung Quốc
thấy một sự thay đổi trong cán cân lực lượng có lợi cho đối phương. Đó không
phải là trường hợp hiện nay.
Ngược lại, với cái chết của dự án về Đối tác Xuyên Thái B́nh Dương (TPP) của
chính quyền Obama và triển vọng cải thiện dự án về Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu
vực (RGEP) do Trung Quốc hậu thuẫn, hiện nay trào lưu kinh tế đang chuyển hướng
về phiá Trung Quốc. Một cuộc đấu về hải quân, ngay cả khi nó đă không kết thúc
để làm nhục cho Trung Quốc, có thể không hoàn thiện công việc đă được thực hiện
gần đây để hoà giải với các nước như Philippines và Hàn Quốc. Trong mọi trường
hợp, chiến lược của Bắc Kinh không phải là xây dựng Biển Đông theo như một phiên
bản của Jutland. Người Hoa đang tập trung đầu tư của họ không phải trên các loại
tàu chủ yếu nhưng thay vào đó tập trung cho hệ thống Anti-Access / Area Denial
(A2/AD) và không gian mạng. Vào thời điểm thích hợp, các hảng không mẫu hạm hùng
mạnh của Hải quân Hoa Kỳ sẽ dễ bị tổn thương trong các cuộc không tập bằng tên
lửa của Trung Quốc, đặc biệt là nếu Hải quân Hoa Kỳ cố hoạt động trong hoặc gần
vùng lảnh hải của Trung Quốc.
Lư do khả dĩ duy nhất mà Tập sẽ liều tham gia một cuộc thách thức hải quân nếu
ông được thuyết phục rằng đó là cần thiết để củng cố tính hợp pháp của các nhà
nước độc đảng đang đối mặt với t́nh trạng tăng trưởng xuống dốc nặng nề. Hai
cuộc chiến tranh lớn trong lịch sử của Cộng ḥa Nhân dân - Hàn Quốc và Việt Nam
- sau đó giúp cho các nhà lănh đạo của Đảng củng cố quyền lực quốc nội, ngay cả
khi kết quả quân sự là không thoả măn. Tuy nhiên, thậm chí cho phép có những
thách thức đối mặt với nền kinh tế của Trung Quốc ngày càng nhiều, điều có vẻ
đáng nghi ngờ là t́nh h́nh chính trị trong nước hay xă hội có thể đủ tê haị vào
năm 2017 để biện minh cho những ǵ sẽ là một canh bạc đáng giá cho Kaiser
Wilhelm II của năm 1914 tại Đức - và các nhà lănh đạo Trung Quốc đủ biết lịch sử
phương Tây để nhớ lại nó đă kết thúc như thế nào
Có một loạt các phản đối sâu xa hơn liên quan đến t́nh h́nh ở châu Âu. Trump
thích Putin và có vẻ lănh đạm tân cùng đối vối Liên Âu và khối NATO. Nhưng cái
ǵ xảy ra nếu Putin vượt quá lố? Một động thái sai lầm rơ ràng sẽ là một cuộc
xâm lăng giống như t́nh trạng Ukraine vào một trong các quốc gia vùng Baltic.
Liệu Trump có thể cưỡng lại sự phản đối kịch liệt từ các cơ quan định h́nh các
chính sách đối ngoại trên cả hai bờ Đại Tây Dương không, khi họ thúc giục ông
viện dẫn Điều 5 của Hiệp ước Washington?
Tương tự như vậy, Trump ủng hộ Brexit và cũng có thể tưởng tượng được rằng Trump
đề xuất cho Vương quốc Anh một hiệp định thương mại. Tuy nhiên, một vấn đề chủ
yếu với một kịch bản "lớn" cho NAFTA là một cuộc ly hôn ở Anh với Liên Âu là
khó kết thúc và có thể không bao giờ được hoàn toàn kết thúc. Thật vậy, việc này
thậm chí c̣n chưa bắt đầu, trong ư nghĩa là Điều 50 của Hiệp ước Lisbon chưa
được khởi động, và thậm chí sau đó các điều khoản của Brexit có thể sẽ phải mất
ít nhất hai năm để giải quyết. Có vẻ như không có ǵ chắc là Theresa May (người
điều hành trở thành Thủ tướng mặc dù chống đối Brexit một cách lưng chừng) sẽ
dám liều lĩnh vi phạm các nghĩa vụ hiệp ước hiện tại của Anh, như Nigel Farage
có thể dám làm.
Cuối cùng, chúng ta hăy xét đến các vấn đề tiềm tàng của một chiến lược theo
Roosevelt ở Trung Đông và Bắc Phi. Một đường lối cứng rắn hơn đối với Iran tạo
ra một số ư nghĩa: Trump có thể và nên đe dọa trả đủa bằng quân sự nếu Iran tiếp
tục vi phạm các điều khoản của thỏa thuận về hạt nhân, ví dụ bằng cách tiến
hành các vụ thử nghiệm tên lửa đạn đạo và duy tŕ nhiều hơn mà thỏa uớc cho
phép. Tuy nhiên, sự thất bại sắp tới của ISIS ở Iraq có thể mở ra một lần nữa
các lực lượng ly tâm mà từ lâu đă đe dọa làm đất nước Iraq ra nhiều mảnh. Iran
sẽ là nuóc được hưởng lợi, như thường lệ.
Hơn nữa, chính quyền Trump sẽ sớm phải đối mặt với một số lựa chọn phức tạp đối
với vấn đề người Kurd, họ đă làm được nhiều trong việc nặng nhọc để bứng gốc rể
ISIS. Liệu Trump có hỗ trợ cho các phe phái khác nhau của người Kurd trong khu
vực, có lẽ đến mức thừa nhận một nước Kurdistan độc lập không? Nếu được như vậy,
rất khó để nh́n thấy bất kỳ một tương lai nào cho các mối quan hệ giữa
Washington và Ankara. Điều này có thể loại trừ các loại giải quyết cuộc xung đột
Syria mà Kissinger đă dự kiến, v́ Thỗ Nhĩ Kỳ phải là một thành viên để giải
quyết.
Tuy nhiên, những phản đối này cũng có thể là không quan tâm đến một thực tế lịch
sử nền tảng. T́nh bạn hiện nay giữa Putin và Recep Tayyip Erdoğan dường như khó
có thể trở thành một đặc điểm thường trực của địa chính trị của khu vực; nó
giống như một cuộc hôn nhân chỉ v́ mục đích thuận tiện, tiện ích trong hôn nhân
này sẽ không c̣n khi Donald Trump đặt chân vào khu vực của Moscow. Sau rốt, sự
ḱnh địch dai dẳng nhất trong trong vùng Trung Đông rộng lớn là giữa người Nga
và người Thổ. Và Thổ Nhĩ Kỳ là phe thua cuộc rơ ràng trong sự thỏa hiệp của
Mỹ-Nga.
Điều đó sẽ ít bi thảm hơn. Đă từ lâu, Erdoğan đă bày tỏ quan tâm làm thành viên
của khối Liên Âu, trong khi đó ông vẫn đang làm xói ṃn di sản thế tục của
Atatürk, làm suy yếu giới lănh đạo quân sự của đất nước, và đẩy Thỗ theo chiều
hướng chính trị Hồi giáo. Tuy nhiên, sự kỳ vọng của ông ta nhằm hướng tới một
cường quốc khu vực gọi là Ottoman tân trào đă gây ra phần lớn những nghi ngờ
trong khối Ả Rập, trong khi quyền lực nội địa của ông phụ thuộc vào việc đàn áp
tự do ngôn luận tự do và sự thanh trừng hàng loạt quần chúng của khu vực công.
Không phải là thành viên trong tương lai của nhóm người có bản lĩnh, Erdogan
trông giống như một người yếu thế của trật tự mới.
Khi tôi đang biên tập, các chức vụ quan trọng trong toán công tác vê an ninh
quốc gia của Donald Trump chỉ mới bắt đầu tuyển dụng. Những ǵ chúng ta biết về
suy nghĩ trong chiến lược của Tổng thống tân cử phần lớn chỉ là những bài diễn
văn và các cuộc phỏng vấn. Hầu hết những ǵ tôi tŕnh bày ở đây tất nhiên là suy
đoán. Tuy nhiên, tôi tin rằng một chính sách đối ngoại mới của nước Mỹ - nếu
không nói là một trật tự của thế giới mới - đang phác hoạ. Trong sáng tác của
Henry Kissinger, không phải chỉ được báo trước trong gần đây, và không phải là
mới gần đây; nó cũng tiềm ẩn trong một kết hợp hiện đại của địa chính trị. Và
ông Trump không cần nh́n sâu xa hơn Theodore Roosevelt cho một mô h́nh về vai
tṛ tương đồng.
Một ngày nào đó, bài diển văn ngày 15 tháng 8 của Trump có thể được xem là bản
thảo đầu tiên của học thuyết của Trump. Với lời từ biệt rơ ràng về một "thời kỳ
xây dựng quốc gia" và tuyên bố ư định "ngăn chặn sự lan rộng của Hồi giáo cực
đoan" trong bài phát biểu, Trump đă minh thị đưa ra một sự tương đồng giữa vấn
đề và những đe doạ trong thế kỷ XX do chủ nghĩa phát xít và chủ nghĩa cộng sản
gây ra. Ông tuyên bố:"Cuộc chiến sẽ không giới hạn ở việc chống ISIS", chúng ta
sẽ giết chết al-Qaeda, và chúng tôi sẽ t́m cách cắt tài trợ cho Hamas và
Hizballah do Iran hậu thuẫn." Và Trump đă nói rơ với người mà ông dự định chiến
đấu trong cuộc chiến này:
Chúng ta không thể luôn chọn các bạn của chúng ta, nhưng chúng ta không bao giờ
thất baị trong việc nhận ra các kẻ thù của chúng ta. . . . Chúng ta sẽ cùng nhau
làm việc với các bạn của chúng ta ở Trung Đông, gồm cả đồng minh vĩ đại nhất của
chúng ta, đó là Israel. Chúng ta sẽ hợp tác với Abdullah, Hoàng đế của Jordan,
và Sisi, Tổng thống của Ai Cập, và tất cả những người khác thừa nhận ư thức hệ
của cái chết phải được dập tắt. Chúng ta cũng sẽ làm việc chặt chẽ với khối NATO
về sứ mệnh mới này. Tôi đă từng nói rằng khối NATO đă lỗi thời v́ nó thất bại để
đối chọi với trào lưu khủng bố; V́ các nhận xét của tôi, họ đă thay đổi chính
sách của họ. . . . Tôi cũng tin rằng chúng ta có thể t́m thấy một nền tảng chung
với Nga trong cuộc chiến chống lại ISIS. Họ cũng có nhiều dự phần trong kết quả
tại Syria, và đă có những trận đánh riêng với phong trào khủng bố Hồi giáo.20
Hiện nay, Tổng thống đắc cử Trump đă bị hầu như tất cả những người Mỹ tự do ghét
bỏ. Tuy nhiên, vào tháng 8, Trump đă cam kết rằng chính quyền của ông sẽ "lên
tiếng chống lại sự áp bức của phụ nữ, người đồng tính và những người có đức tin
khác" dưới danh nghĩa Hồi giáo. Trong khi chính quyền Obama đă bác bỏ những
người ủng hộ cải cách Hồi giáo, Trump cam kết "làm bạn với tất cả các nhà cải
cách Hồi giáo hoà dịu ở Trung Đông, và t́m cách khuếch đại tiếng nói của họ.
Điều này bao gồm việc lên tiếng nói chống lại hành động khủng khiếp của việc
giết người v́ danh dự, "một trong những hành động đầu tiên của tôi với tư cách
là Tổng thống" là thiết lập. . . Một Ủy ban Hồi giáo Cấp tiến sẽ bao gồm những
tiếng nói cải cách trong cộng đồng Hồi giáo ".21
Lời tuyên bố của Trump rằng "chúng ta chỉ nên tiếp nhận vào đất nước cho những
người chia sẻ những giá trị của chúng ta và tôn trọng dân chúng " - chúng ta
đang kiểm soát những người muốn thành người nhập cư v́ những liên hệ của họ
không chỉ với nhóm khủng bố mà c̣n với một nền chính trị theo Hồi giáo như một ư
thức hệ mà nó cổ vũ cho luật sharia (Hồi giáo ) và tất cả những luật khác phù
hợp với họ - việc kiểm soát này hoàn toàn phù hợp với các biện pháp mà Hoa Kỳ đă
và tiếp tục thực hiện để loại trừ các Cộng sản ra khỏi lănh thổ. Đó chính là
cách rơ ràng mà Theodore Roosevelt đă nói khi các loạn quân vô chính phủ đặt ra
mối đe doạ đối với các giá trị của nước Mỹ. Sau cùng, Roosevelt đă trở thành
Tổng thống chỉ v́ Leon Czolgosz, kẻ chủ trương vô chính phủ, đă ám sát Tổng
thống William McKinley vào tháng 9 năm 1901 và chính Roosevelt đă tránh được vụ
ám sát vào năm 1912 trong đường tơ kẻ tóc. Ông không tỏ ra dè dặt trong lời kết
án không chỉ đối với những kẻ khủng bố mà c̣n về ư thức hệ đă truyền cảm hứng
cho họ:
Những lời giaó huấn của các người tự nhận ḿnh là vô chính phủ, và có thể cũng
là do những phát biểu thiếu thận trọng của những người diển thuyết loanh quanh
và trước báo chí công cộng, họ gây thu hút những kẻ có tinh thần u tối ác độc
tham lam, ghen tị và hận thù. Gió được gieo bởi những người rao giảng các học
thuyết như vậy, và họ không thể thoát khỏi phần trách nhiệm của họ đối với cơn
lốc được gặt. . . . Người ủng hộ chủ trương vô chính phủ một cách trực tiếp hoặc
gián tiếp, dưới bất kỳ h́nh thức nào hay thời thượng nào, hoặc người xin lỗi cho
những người vô chính phủ và hành động của họ, về mặt đạo đức tự làm cho họ trở
thành ṭng phạm với kẻ sát nhân trong hành động.22
Ông kêu gọi làm luật loại trừ và trục xuất luật những người theo chủ trương vô
chính phủ - luật này được Quốc hội thông qua và phê chuẩn thành luật vào tháng 3
năm 1903. Ngày nay, khi nói tới chủ nghĩa vô chính phủ chúng ta nên đọc là giới
Hồi giáo cực đoan.
Trong bài diễn văn tŕnh bày ở St. Louis vào tháng 5 năm 1916, Roosevelt đă tổng
kết quan điểm của ông về nhập cư bằng ngôn ngữ c̣n vang dội cho đến ngày nay,
một thế kỷ sau đó. Ông tuyên bố:"Nếu người Mỹ có những thứ khả năng thích hợp
trong người, tôi không lo động đến ngón tay của tôi cho dù người đó là người Do
Thái hay ngoại giáo, Công giáo hay Tin lành. Nhưng trừ khi nào những người nhập
cư trở thành một người Mỹ thành tín và không có ǵ khác, nếu không, th́ người ấy
không c̣n chỗ ở đất nước này, và người ấy sẽ rời khỏi nơi này càng sớm càng tốt.
Roosevelt nói "Mục tiêu trong lời tuyên bố của Rosevelt là thói quen trong thời
chiến để nhấn mạnh đến các bản sắc và ḷng trung thành mà người ta suy đoán là
có phân hoá của "người Mỹ gốc Ireland" và "người Mỹ gốc Đức". Bối cảnh khác
nhau, nhưng vấn đề được xem như là có liên quan đến hiện nay, khi các người Hồi
giáo khẳng định là người Hồi giáo Hoa Kỳ phải trung thành nhiều hơn đối với tôn
giáo của họ, nếu không phải đấng giáo chủ.23
Roosevelt nói: "Nhiệm vụ của chúng ta là đối với Hoa Kỳ. Nhiệm vụ này phải hạn
chế chúng ta. . . chủ yếu là khi đối xử với các quốc gia khác nên theo cách đối
xử như phục vụ lợi ích cho Hoa Kỳ. Các cố gắng để giữ. . . một nửa phần thuộc về
quyền công dân, với ḷng trung thành bị phân hoá, phân chia giữa sự cống hiến
cho đất nuóc mà họ sinh ra và con cái của họ cư ngụ và đất mà tổ tiên của họ đă
đến. . . là chắc chắn tạo ra tinh thần cay đắng, thành kiến và không thích giữa
các cơ chế quy mô của công dân của chúng ta.24
Nếu đó là tinh thần làm tác động cho chính quyền của cho Trump, th́ trật tự mới
sẽ không quá mới, hay cũng không tệ như nhiều người sợ hăi.
***
Naill Ferguson, Giáo sư Sử học Đại học Harvard, Chuyên gia Cao cấp Đại học
Stanford. Ông là một trong những nhà sử học nổi danh nhất hiện nay Tác phẩm mới
nhất là Kissinger, 1923-1968: The Idealist, Penguin Random House UK, 2015.
Nguyên tác: BÀI HỌC TỪ New World Order Lịch Sử- Donald Trump của - Thật là một
chiến lược Kissinger lấy cảm hứng từ có thể trông như thế nào.
Tựa đề chính và các tiểu tựa bản dịch là của nguời dịch
