DÂN TỘC VIỆT NAM KHÔNG CẦN THẮP ĐUỐC ĐI T̀M TỰ DO, DÂN CHỦ, NHÂN
QUYỀN Ở WASHINGTON, MOSCOW, PARIS, LONDON, PÉKING, TOKYO. ĐÓ LÀ CON
ĐƯỜNG CỦA BỌN NÔ LỆ VỌNG NGOẠI LÀM NHỤC DÂN TỘC, PHẢN BỘI TỔ QUỐC, ĐĂ
ĐƯA ĐẾN KẾT THÚC ĐAU THƯƠNG VÀO NGÀY 30 - 4- 1975 ĐỂ LẠI MỘT XĂ HỘI
THẢM HẠI, ĐÓI NGHÈO, LẠC HẬU Ở VIỆT NAM GẦN NỬA THẾ KỶ NAY. ĐĂ ĐẾN LÚC QUỐC
DÂN VIỆT NAM PHẢI DŨNG CẢM, KIÊN QUYẾT ĐỨNG LÊN GIÀNH LẠI QUYỀN QUYẾT ĐỊNH
VẬN MẠNG CỦA ĐẤT NƯỚC.
Email:
kimau48@yahoo.com or kimau48@gmail.com. Cell: 404-593-4036. Facebook: Kim Âu
Tin tức giả mạo (fake news)
không chỉ là chuyện của thời Facebook và mạng xă hội, nó thậm chí đă xuất hiện
c̣n trước cả tin tức thật sự.
Tin tức giả mạo: Một lịch sử
bạo tàn
Đă đăng trên Internet hẳn
phải đúng -cagle.com
Tin tức giả mạo tràn tới Trent, Ư vào ngày chủ
nhật lễ Phục sinh năm 1475. Một đứa bé 2 tuổi rưỡi tên Simonino đă mất tích và
một thầy thuyết giáo ḍng Franciscan, Bernardino da Feltre, trong hàng loạt bài
giảng của ông tuyên bố cộng đồng người Do Thái địa phương đă sát hại đứa trẻ,
rút và uống máu của nó để mừng lễ Vượt qua.
Tin đồn nhanh chóng lan đi. Từ lâu trước đó, ông
da Feltre đă nói thi thể cậu bé được t́m thấy trong tầng hầm nhà một người Do
Thái. Đáp lại, giám mục kiêm công tước Trent, Johannes IV Hinderbach, ngay lập
tức ra lệnh bắt giữ và tra tấn toàn bộ cộng đồng Do Thái của thành phố. 15 người
bị tuyên có tội và đưa lên giàn thiêu.
Câu chuyện đó đă dẫn tới nhiều cộng đồng xung
quanh học theo. Nhận ra đó là một câu chuyện giả mạo, giáo hoàng can thiệp, cố
gắng ngăn chặn cả việc rao giảng câu chuyện và những vụ sát nhân. Nhưng
Hinderbach không tuân theo mệnh lệnh của giáo hoàng và do cảm thấy bị đe dọa,
tiếp tục lan truyền thêm những câu chuyện giả mạo về việc dân Do Thái uống máu
của trẻ em Công giáo.
Cơn giận dữ của dư luận trong bầu không khí bài
Do Thái khiến giáo hoàng không thể can thiệp được nữa, trong khi Hinderbach tiến
thêm một bước bằng cách phong thánh cho Simonino.
Ngày nay, các sử gia
đă xác nhận rơ ràng rằng chuyện người Do Thái giết rồi uống máu trẻ em là hoàn
toàn ngụy tạo và nhiều câu chuyện đă bị dựng đứng từ thế kỷ 12 để làm nền cho
phong trào bài Do Thái.
Vậy mà ngày nay, một trang web bài Do Thái vẫn
khẳng định những câu chuyện đó là thật và Simonino vẫn là một vị thánh tử v́
đạo. Đă 5 thế kỷ, nhưng một số tin tức
giả mạo đơn giản là không thể nào dẹp bỏ.
Thời gian qua, câu chuyện về tin tức giả mạo lại
chiếm lĩnh giới truyền thông, từ cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đến tranh căi về
người nhập cư ở châu Âu, đó là chưa kể hằng hà sa số tin tức thất thiệt khác ở
quy mô nhỏ hơn xuất hiện mỗi ngày, mỗi giờ trên mạng xă hội.
Nhưng giữa những cảnh báo và chiến dịch chống tin tức giả mạo, một sự thật có vẻ
đă bị lăng quên: tin tức giả mạo không phải là hiện tượng mới mẻ ǵ. Nó đă là
một khái niệm được định h́nh rơ ràng từ 500 năm trước, với sự ra đời của kỹ
thuật in ấn ở châu Âu.
Thật ra, tin tức giả
mạo c̣n lâu đời hơn nhiều so với báo chí chính thống, tin tức được xác minh và
có tính “khách quan” vốn chỉ xuất hiện cách đây hơn một thế kỷ.
Ngay từ đầu, tin tức
giả mạo đă có khuynh hướng giật gân và cực đoan, được thiết kế để làm bùng lên
cảm xúc, định kiến và thường kích động bạo lực.
Cỗ máy tuyên truyền
của Đức Quốc xă dựa trên những câu chuyện dựng đứng tương tự về nghi lễ uống máu
trẻ em của người Do Thái từng là công cụ của giám mục - công tước Hinderbach hồi
thế kỷ 15.
Có lẽ điều nguy hiểm nhất là tin tức giả mạo tỏ
ra rất mạnh mẽ và dai dẳng.
Giáo hoàng Sixtus IV
thời đó đă thấy rằng những câu chuyện giả với nguồn gốc là định kiến của đám
đông sẽ khiến ngay cả quyền lực được cho là tối thượng của ông cũng vô nghĩa. Ngày nay, với sự suy tàn của các hăng tin chủ lưu chính thống trên toàn thế
giới, ai sẽ ngăn chặn ḍng tin tức giả mạo đây?
Tin tức giả mạo: Một lịch sử
bạo tàn
Tin tức giả mạo có thể gây
ra những hậu quả tàn bạo với xă hội -disclose.tv
Dẫn đường cho tội ác
Tin tức giả mạo xuất hiện ngay khi tin tức bắt
đầu có thể được truyền bá rộng khắp, sau khi Johannes Gutenberg phát minh kỹ
thuật in ấn vào năm 1439.
Tin tức xác thực rất khó xác minh ở thời đại đó.
Đă có rất nhiều nguồn tin trong thời kỳ đó rồi - các ấn bản chính thức của những
nhà cầm quyền chính trị và tôn giáo, các tài liệu ghi lại của nhân chứng, bao
gồm những thủy thủ và thương nhân - nhưng thời bấy giờ chưa ai có khái niệm ǵ
về đạo đức báo chí và tính khách quan của dữ kiện.
Những ai muốn t́m kiếm sự thật phải rất chú ư.
Vào thế kỷ 16, những ai muốn tin tức thật sự tin rằng các báo cáo bí mật tiết lộ
từ nhà chức trách là các nguồn đáng tin cậy, nhưng chẳng bao lâu sau đă xuất
hiện những báo cáo bí mật giả nữa!
Tới
thế kỷ 17, các sử gia bắt đầu có vai tṛ trong việc xác minh những ǵ được đăng
tải bởi các nguồn tài liệu của họ bằng ghi chú. Vụ xét xử Galileo vào năm 1610
cũng nêu ra yêu cầu phải xác minh một cách khoa học tin tức và tài liệu viết.
Nhưng khi các tài liệu in ấn trở nên phổ biến,
ḍng tin giả mạo cũng ăn theo, từ những câu chuyện hoang đường về quái vật biển
khơi và phù thủy tới việc kết tội những kẻ không giữ điều răn của giáo hội đă
gây ra các thảm họa tự nhiên.
Trận động đất Lisbon năm 1755 là một trong những
dữ kiện tin tức khó xác minh nhất mọi thời, khi giáo hội và nhiều nhà cầm quyền
ở châu Âu nói đó là do những kẻ có tội lỗi theo quan điểm Công giáo.
Những cuốn sách khổ nhỏ đầy tin tức giả mạo xuất
hiện ở Bồ Đào Nha, tuyên bố một số người sống sót nhờ vào sự hiển linh của Đức
Mẹ.
Chính các tài liệu giả mạo trên cơ sở tôn giáo về
trận động đất đó đă khiến triết gia danh tiếng của phong trào Khai sáng Voltaire
cầm bút tấn công những giải thích hoang đường về các hiện tượng tự nhiên, và
biến ông thành một nhà hoạt động chống lại tin tức giả mạo có lẽ là một trong
những người đầu tiên trong lịch sử.
Tin giả tràn lan vào thời đó. Năm 1761,
Marc-Antoine Calas, con trai 22 tuổi của một thương nhân Tin lành đáng kính ở
Toulouse, có vẻ đă tự sát.
Các nhà hoạt động Công giáo loan đi tin tức rằng
ông Jean - cha của Calas - đă giết cậu v́ cậu muốn cải đạo. Nhà chức trách tư
pháp địa phương đăng cáo thị kêu gọi các nhân chứng hợp tác, qua đó chính thức
biến tin đồn thành sự thật.
Jean Calas bị truy tố dựa trên tin đồn và bị tra
tấn tàn nhẫn công khai trước khi bị xử tử. Kinh hoàng trước sự bạo tàn đó,
Voltaire đă dày công điều tra vụ việc và xác định lại rằng Marc-Antoine tự sát
v́ nợ nần do cờ bạc, cũng như không thể học hết đại học - theo xưng tội của
chính chàng trai xấu số.
Vua Pháp Louis XV đă đảo ngược phán quyết, phục
hồi danh dự cho Jean Calas vào năm 1765 và sa thải chánh thẩm phán của Toulouse.
Tài liệu của Voltaire về vụ việc trở thành bước
ngoặt cho phong trào Khai sáng. Nhưng ngay cả cuộc cách mạng khoa học và phong
trào Khai sáng cũng không thể ngăn chặn được tin tức giả mạo.
Trong những năm trước Cách mạng Pháp, truyền đơn
về thâm hụt ngân sách của chính quyền quân chủ được rải khắp Paris từ nhiều phe
phái chính trị khác nhau, với những con số cũng hoàn toàn khác nhau. Giống như
ngày nay, độc giả của các tờ rơi khi đó cũng đầy nghi ngờ và không biết sao để
t́m ra sự thật.
Tin
tức giả mạo: Một lịch sử bạo tàn
Công nghệ mới khiến tin tức giả mạo có thể lan truyền nhanh và tác động mạnh hơn
bao giờ hết - Ảnh: npr.org
Ngay cả những người
sáng lập vĩ đại của nước Mỹ cũng không ngần ngại sử dụng tin giả mạo. Để tăng
tinh thần cho phe cách mạng, chính Benjamin Franklin đă ngụy tạo những câu
chuyện mang tính tuyên truyền về việc dân da đỏ “chuyên lột da đầu người” phục
vụ cho vua Anh George III.
Ngoài ra c̣n có những câu chuyện khác, bao gồm
việc vua George đưa hàng ngh́n lính đánh thuê nước ngoài sang giết người Mỹ, để
kêu gọi sự ủng hộ với cuộc cách mạng.
Tới những năm 1800, tin tức giả mạo ở Mỹ tập
trung vào người nô lệ da đen khi xung đột quan điểm về vấn đề này lên đến cao
độ.
Một chuyện hay được kể đi kể lại là người da đen
biến thành da trắng sau một đêm hoặc các cuộc nổi dậy và tội ác của nô lệ, dẫn
tới t́nh trạng bạo lực kinh hoàng nhắm vào người Mỹ gốc Phi.
Chuyện giật gân luôn ăn
khách. Đầu thế kỷ 19, báo chí hiện đại xuất hiện và đồng thời làm tăng độ lan
tỏa của tin tức giả mạo. Năm 1835, tờ New York Sun tuyên bố trên Mặt trăng có
một nền văn minh khác, tuyến bài giúp họ trở thành tờ báo ăn khách và có lợi
nhuận cao nhất thời bấy giờ.
Năm 1844, báo chí chống Công
giáo ở Philadelphia tuyên bố rằng dân Ireland ăn cắp Kinh Thánh ở các trường
công, dẫn tới những cuộc bạo động và tấn công các nhà thờ Công giáo. Những năm
chuyển giao thế kỷ là thời kỳ bùng nổ của báo khổ nhỏ với các tin tức giả mạo,
chuyên gia giả mạo và câu chuyện giả mạo nhằm khơi gợi sự cảm thông hoặc giận
dữ.
Tờ New York World của
Joseph Pulitzer đăng nhiều chuyện tội ác ngụy tạo để bán báo. Tờ Morning Journal
nói quá rất nhiều sự kiện giúp làm bùng phát cuộc chiến tranh Tây Ban Nha - Mỹ.
Khi một phóng viên
thường trú của tờ này ở Havana đánh điện tín về nói sẽ không có chiến tranh, chủ
báo William Randolph Hearst đáp lại: “Kiếm h́nh ảnh đi, có chiến tranh hay không
là việc của tôi”.
Hearst sau đó đăng những bức tranh vẽ giả mạo
cảnh các quan chức Tây Ban Nha ở Cuba lột trần phụ nữ Mỹ để khám xét - ông đă có
cuộc chiến mà ông muốn.
Trong khi tin giật gân luôn tồn tại, báo chí
khách quan dần trở thành một mô h́nh kinh doanh thành công hơn và cũng là mô
h́nh thống trị tới tận gần đây.
Năm 1896, Adolph Ochs mua lại tờ New York Times
với mục tiêu xây dựng một tờ báo dựa trên “chỉ dữ kiện” có ích cho giới đầu tư
giàu có cần thông tin làm ăn đáng tin cậy. Ochs chứng minh rằng tin tức không
cần phải giật gân mới có lợi nhuận.
Nhưng tất nhiên báo chí khách quan cũng gặp nhiều
thách thức. Suốt thế kỷ 20, các bộ máy tuyên truyền ở Đức Quốc xă rồi sau đó là
Đông Âu đă lôi kéo Mỹ phải đáp trả.
Những năm 1950, nghị
sĩ chống cộng khét tiếng Joseph McCarthy bị cáo buộc đă thao túng các phóng viên
“như những con chó của Pavlov” để lan truyền nỗi sợ hăi và kích động tinh thần
chống cộng ở Mỹ.
Báo New Yorker trong giai đoạn này nói nhà báo
chỉ nên đưa tin, chứ không được “nói với độc giả những dữ kiện nào thật sự là dữ
kiện, c̣n những dữ kiện nào th́ không”. Cánh phóng viên bắt đầu đặt câu hỏi về
“sự khách quan lư tưởng”, tuy nhiên phần lớn họ vẫn đưa tin dựa trên các nguồn
có thể kiểm chứng.
Tin tức giả mạo: Một lịch sử
bạo tàn
Tranh minh họa cho loạt bài
giả mạo “nền văn minh trên mặt trăng” của báo New York Sun năm 1835 - Ảnh:
wordpress.com
Cuộc đấu không cân sức
Chỉ tới khi mạng Internet xuất hiện, các chuẩn
mực tin tức và báo chí mới bị thách thức nghiêm trọng và tin tức giả mạo lại trở
thành lực lượng hùng mạnh.
Tin tức kỹ thuật số đă đưa thời kỳ báo giấy vàng
khổ nhỏ trở lại. Các thuật toán tạo ra những bảng tin (news feeds) và những sự
kết hợp chỉ tính tới sự quan tâm của người đọc, chứ không chú ư ǵ đến sự chính
xác và khách quan.
Cùng lúc, tin tức kỹ thuật số đă dần làm tiêu ṃn
cả sức mạnh ảnh hưởng lẫn khả năng kiếm tiền của báo chí truyền thống, độc lập
và cố gắng khách quan.
Báo cáo “T́nh trạng của truyền thông 2016” của
Trung tâm nghiên cứu Pew vẽ ra bức tranh ảm đạm với hầu hết tổ chức tin tức
nghiêm túc. Doanh thu quảng cáo giảm, nhân sự tiếp tục bị cắt giảm, số lượng báo
giấy lớn đă giảm khoảng 100 tờ kể từ năm 2004.
Từ năm 2003 tới 2014, cùng sự suy giảm của báo
in, số phóng viên chuyên nghiệp cũng đă giảm 35%. Ở cấp độ địa phương, phóng
viên chuyên nghiệp - những người được đào tạo các nguyên tắc báo chí cơ bản -
gần như đă biến mất hoàn toàn.
Ngày trước, họ là những người đáng tin cậy có mặt
ở các nghị viện bang, quán bar và trường học địa phương, là sự kết nối giữa
chính quyền bang, liên bang và người dân b́nh thường của nước Mỹ. Họ từng được
coi là những người hùng.
Nhưng ngày nay họ đă biến mất, mang theo cùng họ
một bộ lọc có lương tâm và đáng tin cậy với trách nhiệm xă hội dân sự rơ ràng.
Để kết luận, khi mà
tin tức thật sự bị đẩy lùi, tin giả mạo sẽ lan tràn. Chúng ta từng thấy những
hậu quả kinh hoàng của điều này trong quá khứ - và thách thức lớn nhất của chúng
ta sẽ là t́m ra cách thức chống lại cơn triều đang lên hiện giờ.
