ĐẠO LÝ CỦA TIẾNG CƯỜI

Một khu vườn đầy bông hoa tươi thắm có tiếng chim hót líu lo là hình ảnh của một ngôi nhà ấm cúng vang tiếng cười rộn rã. Tiếng cười, nụ cười là báu vật, là khí giới mạnh mẽ mà tạo hóa đã ban cho loài người trong cuộc sống phải cam go để giành chiến thắng, ngay từ khi sinh.

Vừa lọt lòng mẹ, đứa bé đã oa oa khóc. Khóc là vì vừa trải qua những giờ phút gây thương tổn và nguy hiểm của sự sinh đẻ? Khóc là vì từ môi trường quen thuộc ấm cúng trong lòng mẹ, đột nhiên bị tống ra ngoài lạnh lẽo, bất trắc?… Khóc là để khởi động hô hấp, tuy nhiên sau đó được đặt nằm lại cạnh mẹ thì bé ngưng khóc, lấy lại sự tin tưởng.

Và chỉ trong vòng 3 ngày đầu bé đã biết mỉm cười. Trong giấc ngủ bé tự nhiên mỉm cười, ta nói nựng, gọi là bé bị bà mụ quở. Khi thức bé dễ cười hơn, cười một cách bản năng, cười khi được vỗ vào mông… và phải đến gần 2 tháng sau bé mới mỉm cười đáp ứng. Khoảng 3 đến 4 tháng tuổi là bé biết cười thành tiếng, khanh khách và giữ nụ cười, tiếng cười đó như hành trang bên mình vì vào đời bé bẩm sinh đã biết đạo lý khóc trước cười sau.

Bé có thể bắt đầu học nói từ 6 tháng tuổi, có đứa chậm ngót 2 năm chưa nói, tuy nhiên bé cười thì chẳng phải ai dạy. Tự nhiên sinh ra là cười được, cười là ngôn ngữ chung cho nhân loại, mọi người lớn nhỏ, khác quốc gia đều hiểu và tương thông.

Động tác ‘cười’ ở đâu cũng được thể hiện dưới 2 hình thức: “cười” và “mỉm cười”. Lấy ví dụ từ một vài ngoại ngữ thông dụng đối với chúng ta để so sánh:

Tiếng Việt: “cười” và “mỉm cười”. Mỉm cười là từ ngữ kép

Tiếng Hoa: “xiào (tiếu 笑)” và “wei xiào (vi tiếu)”. ‘Vi’ là ‘nhỏ bé’. Vi tiếu là từ ngữ kép

Tiếng Pháp: “rire” và “sourire”. ‘Sou’ có nghĩa ‘thấp, dưới’. Sourire là từ có tiền tố ‘sou’.

Tiếng Anh: “laugh” và “smile”. Hai từ ngữ này riêng biệt.

Mỉm Cười là nụ hoa hàm tiếu trong khi ‘cười’ là một bông hoa mãn khai, lồ lộ rực rỡ. Mỉm cười còn là một cô bé, cười đã là một thiếu nữ vào xuân.

Nhìn ai đó mỉm cười ta thấy vành môi cong lên và kéo dài ra ngoài, nhìn môi dưới bình thường nằm ngang là rõ nhất, điều này ngược lại với khi ta khóc mếu, vành môi (dưới) cong xuống.

Smiley, biểu tượng khuôn mặt mỉm cười là một quả bóng vẽ 2 mắt tròn vo hoặc bầu dục và ở dưới vẽ một nét vòng cung dài cong lên.

Tại môi có nhiều cơ (bắp thịt) khiến môi có thể mím, mở, chu, chúm, trề, nhếch, bĩu… song cười và mỉm cười là nhờ 2 cơ tạo cười. Cơ tạo cười Risorius từ góc hàm dưới tai chạy ngang vào khóe miệng. Khi tác động cơ risorius kéo khóe miệng ra ngoài tạo nụ cười. Khi ta chụp ảnh tập thể, người đứng chụp thường bảo mọi người phát âm tiếng “cheese” để khóe miệng kéo ra ngoài tạo nụ cười nhiều ít. Tuy nhiên cơ risorius tạo một nụ cười không hẳn phản ánh một sự vui thích, hài lòng thực sự. Cơ thứ hai là cơ tạo cười Zygomaticus major từ phần xương gò má trên cao ngoài đuôi mắt, chạy xéo xuống khóe miệng. Khi tác động cơ này kéo khóe miệng lên cao và ra sau tạo một nụ cười tươi tắn tự nhiên. Cơ zygomaticus major còn tạo các nếp chân quạ ở đuôi mắt và tùy cấu trúc, tạo được má lúm đồng tiền rất duyên dáng khi ta mỉm cười.

Tuy cùng thể hiện sự vui vẻ hài lòng nhưng mỉm cười và cười diễn tả khác nhau.

* Mỉm cười đặc biệt không gây tiếng động, đơn giản chỉ thấy ở miệng, không nghe bằng tai. Mắt mở rộng bình thường nhưng ánh mắt ngời sáng hẳn. Ta hô hấp bình thường, vừa giữ mỉm cười vừa chuyện trò. Phản nghĩa của mỉm cười’ là ‘cau mày’, 2 đầu chân mày sát lại nhau. Phản nghĩa của mỉm cười cũng là “mếu”.

* Cười thì ngược lại, đặc trưng ở việc phát ra tiếng động; cổ họng phát ra rất nhanh chuỗi âm thanh ngắn “hi hi, hô hô, ha ha” và khi ta đang cười thì ngưng nói. Bụng thót giựt làm rung cả người: đầu và vai lắc lư, người gập lại, tay chân quờ quạng… cười ngã nghiêng, bò lê bò càng. Đôi mắt nheo (cười tít mắt) miệng mở rộng (toác miệng cười), thở ra dồn dập không kịp hít thở vào (cười ngất, hụt hơi). Trình Giảo Kim đời Đường bên Tàu, cuối đời trăm tuổi, đã thích thú, cười vang hụt hơi ngã lăn ra chết. Nhậm Ngã Hành Giáo Chủ Triêu Dương Thần Giáo với giấc mộng bá chủ võ lâm thành tựu, “Muôn năm trường trị. Nhất thống giang hồ”, quá hứng khởi cười lớn đến vỡ mạch máu thổ huyết chết đột ngột (Kim Dung “Tiếu Ngạo Giang Hồ”). Phản nghĩa của cười là khóc, khóc hu hu.

Hoàn Cảnh Tiếng Cười.

Nguyên thủy cười và mỉm cười đơn giản là để biểu lộ sự hài lòng, thích thú. Trẻ sơ sinh lọt lòng, sau tiếng khóc ban đầu, thoát cơn nguy hiểm đã bắt đầu mỉm cười và rồi tiếng cười của bé cũng đến rất sớm.

Tuy nhiên cuộc sống văn minh ngày càng đa dạng, tâm lý và cách xử thế của con người ngày càng phức tạp do đó tiếng cười nói chung xẩy ra trong nhiều hoàn cảnh, mang nhiều ý nghĩa, thường là tốt song mặt xấu không ít.

*Về mặt tích cực.

Mỉm cười và cười đều thể hiện sự thích thú, hài lòng, với điểm riêng biệt là mỉm cười quan trọng trong chào đón, thân thiện trong giao tiếp.

Cười là vì mừng rỡ do thành công.

Lúc phi thuyền vũ trụ của cơ quan NASA Hoa Kỳ an toàn đáp xuống bề mặt sao Hỏa và gửi những tín hiệu đầu tiên về quả Đất, cả phòng kiểm soát phi vụ đang hồi hộp ngồi theo dõi trước máy điện toán vụt đứng dậy nhảy cỡn vỗ tay reo cười cuồng nhiệt.

Cười do cảnh ngộ hài hước: bị chọc cười vì những chuyện hài hước và lây tiếng cười của đám đông. Trường tổ chức múa lân, đám học sinh cười bể bụng bò lê bò càng vì bị ông Địa chọc cười. Đi xem văn nghệ, khán giả nhất là các cô các bà cười sặc sụa rũ rượi nghe các danh hài giễu. Đơn giản giả giọng, bắt chước đúng cử chỉ người khác cũng gây chết cười. Một cô giáo nhái một con cá cảnh nhô miệng đớp đớp không khí, y hệt bộ điệu cá khiến cả lớp đều cười thích thú, vì giống quá. Một câu nói dí dỏm, ý nhị khiến cười tuy nhiên một hành động đúng đắn khiến ta im lặng. Vừa rồi Thủ tướng S. Harper, Canada đến thăm hội chợ Tết Quí Tị của cộng đồng Việt Nam ở Toronto. Sau phát biểu, ông chúc tụng: “Happy New Year”, và chúc tiếp tiếng Việt “Chúc Mừng Năm Mới” giọng Việt trọ trẹ, mọi người bất ngờ cười ồ, thích thú.

Mỉm cười thường xẩy ra một mình, khi ta nghĩ đến những điều gì đắc ý hoặc khôi hài. Cười cũng thế, lại lây lan và phải có bạn chia sẻ vui thích.

Đây là một câu chuyện điển hình về cười trong văn chương, mà có rất nhiều:

Chuyện kể rằng sau khi vua Quang Trung đại phá quân Thanh, triều đình có tổ chức một cuộc lễ khao quân để mừng các tướng sĩ thắng trận. Trong số đình thần có bốn ông tiến sĩ xin làm một bài thơ ca tụng chiến công của nhà vua. Ý kiến tâu lên được nhà vua chấp thuận nhưng đầu đề và vần phải do nhà vua chọn. Sau khi suy nghĩ hồi lâu, nhà vua bèn ra đầu đề “Con Cóc” và lấy vần “Bàm”. Ra đầu đề và vần xong, nhà vua lại bắt buộc tất cả bốn ông tiến sĩ phải đứng xếp hàng một, mỗi ông làm một câu, hễ ông trước làm xong bước lên thềm thì ông sau phải ứng khẩu tiếp ngay, nếu bài thơ không thành, mỗi ông sẽ bị phạt uống một tô rượu.

Bốn ông nghè bắt đầu làm, ông thứ nhất khởi đọc:

Nghiến răng lừng biển Bắc,

Ông thứ hai tiếp theo:

Tắc lưỡi dậy trời Nam.

Hay! Hay! Hai câu này thật là hay, đúng là con cóc lại ngụ ý nói lên được cái chiến công oanh liệt của vua Quang Trung đại phá 29 vạn quân Thanh ở Thăng Long do vua Chiêu Thống dẫn đường sang và đánh chìm 500 chiến thuyền của quân Xiêm ở Kinh Xoài Mít tại miền Nam do chúa Nguyễn Ánh cầu viện về. Kể ra không kém gì câu: “Chép miệng nuốt ba con kiến gió. Nghiến răng chuyển động bốn phương trời” của vua Lê Thánh Tôn.

Nhưng đến ông thứ ba mới là khổ! Phải làm sao cho ông thứ tư còn lấy được vần “Bàm”,

nếu không, mang danh là tiến sĩ mà để bị phạt uống một tô rượu thì nhục lắm. Bởi nghĩ thế nên ông mới buộc lòng ứng khẩu đọc tiếp:

Ấy nó là con cóc,

Thế rồi ông thứ tư đọc luôn:

Chẳng phải quả bàm bàm.

Khi đọc xong, nhà vua và các quan văn võ ai nấy cũng đều ôm bụng cười muốn vỡ hội trường: “Nghiến răng lừng biển Bắc. Tắc lưỡi dậy trời Nam. Ấy nó là con cóc. Chẳng phải quả bàm bàm.”

Thật ra, hai ông sau không phải là kém tài hay làm thơ dở mà chính đó mới là hay, là sát nghĩa vì cái dễ làm thì hai ông trên đã “hứng” mất rồi. Cái khó là làm sao phải gieo được vần“Bàm” mà không bị khổ độc, nên hai ông tiến sĩ sau đành phải ứng khẩu một cách “nôm na” như vậy (trích mạng). Chú thích: bàm bàm hoặc đậu dẹt là một loại cây dây leo cứng mọc hoang dại thường được dùng trong y học cổ truyền. Đau má chàm bàm là quai bị, “mumps”.

Cười cũng do bị cù nhột. Tại Hồ Liễu Sơn Trang, Trương Vô Kỵ phải dùng hạ sách tháo vớ của Triệu Minh và cù vào huyệt cười ở gan bàn chân của nàng khiến Triệu Minh cười hụt hơi, phải khuất phục, và để cho Vô Kỵ thoát khỏi giếng sâu về cứu quần hùng đang lâm nạn (Kim Dung “Cô Gái Đồ Long”).

Cười do tác dụng hóa chất; nitrous oxide NO2 là chất khí gây cười, là “laughing gas”, tiếng lóng của Mỹ. Dùng chụp thuốc mê, NO2 gây cho bệnh nhân cảm giác phớn phở, tươi cười, có bệnh nhân cười rúc rích.

Cười và mỉm cười nhiều lúc để biểu lộ chí khí, khinh thường thách đố gian nguy.

“Đồng chí bước gian nan. Bền bĩ cứ kiên gan.

Bặm môi nghiến răng ta cười. Tin ngày chiến thắng sau cùng…”

Là bài hát cách mạng “Quyết Nắm Lấy Chính Quyền” rất là hay được tập hát lén lút ngay trước những ngày Cách mạng tháng 8/1945, khởi đầu âm điệu trầm và hùng khiến ta nhớ đến các câu khởi đầu điệp khúc bài hát của Mặt Trận Giải Phóng Miền Nam và là quốc ca của Cộng Hòa Miền Nam Việt Nam 1969/1976: “Vùng lên nhân dân Việt Nam anh hùng. Vùng lên xông pha vượt qua bão bùng…”

*Về mặt tiêu cực, cười và mỉm cười thể hiện nhiều khía cạnh tâm lý phức tạp, vô tình hoặc cố ý:

a. đối với bản thân: tự mãn, che đậy, bối rối, thất vọng nản chí, tự trách, gắng gượng…

b. đối với người khác: hoài nghi, chua chát, giễu cợt, chế nhạo, mỉa mai, xem thường, khinh bỉ, tức giận…

Ngôn ngữ tiếng Việt rất đa dạng để diễn tả những tình cảm phức tạp theo hoàn cảnh, nhờ các cụm từ, thành ngữ rất phong phú:

1)Mỉm cười e lệ, nhoẻn miệng cười thân thiện, ranh mãnh, nở một nụ cười tươi tắn, duyên dáng, mê hồn...

2)Cười đùa, khẽ, tủm tỉm, chúm chím, nửa miệng, bĩu môi, nhăn răng, khục khặc, khúc khích, giòn, hì hì …

Cười, toe toét, tít mắt, ồ, phá, nắc nẻ, giòn giã, khanh khách, vang, rổn rang, ầm ĩ, rộ, ré, ngất, sằng sặc, sặc gạch, sặc sụa, hô hố, ha hả ngặt nghẽo, rũ rượi, gập người, lăn lóc, bò lê bò càng…

Cười xòa, khống, trơ, trớt, mơn, góp, bao dung, buồn, duyên, tình, điệu, dê, híp mắt, nham nhở, cợt nhả, khì, khà, ruồi, trừ, hề hề, hềnh hệch, khờ khạo, ngớ ngẩn, giả dối, nịnh, gượng, khổ, cay đắng, đánh trống lảng…

Cười mũi, giả lả, khan, mát, nhạt, nhạo, mỉa, móc, khinh bạc, khẩy, hinh hích, gằn, hăng hắc, thâm, đểu…

Đối chiếu với một số từ ngữ tiếng nước ngoài thông dụng:

1-Hoa: Vi tiếu = mỉm cười. Tiếu thanh = tiếng cười. Hoan tiếu = cười sung sướng. Tiếu dung = nét mặt tươi cười. Ám tiếu = cười thầm. Đê thanh tiếu = cười tủm tỉm (đê là thấp). Sỏa tiếu = cười ngớ ngẩn, điệu… sỏa là dại khờ ngốc, cố chấp. Giả tiếu = cười giả, Tiếu hi hi = cười hi hi. Cường tiếu = cười to, Lộ xỉ nhi tiếu = cười nhăn răng; toe toét. Khách khách phát tiếu = cười như nắc nẻ. Tiếu trào = cười nhạt. Cơ tiếu = cười nhạo. Tiếu ngạo = cười kiêu căng tự đắc. Sỉ tiếu = chê cười. Đàm tiếu = chê cười. Tiếu mạ = cười mắng.

2-Pháp: Petit rire = cười khúc khích. Gros rire = cười vang. Le rire jaune = cười gượng ép, giả dối. Le fou rire = cười như điên. Rire aux éclats = cười ha hả. Rire à gorge deployé = cười hả họng. Être mort de rire = chết cười. Se tordre à rire = cười gập người. S’ esclaffer, se fender la gueule = cười phá, cười toét. Rire sous cape = cười thích thú không để lộ. Pince- sans- rire = cù không cười, người khôi hài mà giữ nghiêm nét mặt…

3-Anh: tiếng Anh có nhiều từ ngữ đơn riêng biệt để mô tả tiếng cười: Chuckle = cười khì, cười thầm, tủm tỉm. Giggle = cười rúc rích. Titter = cười khúc khích. Snicker = cười khẩy khúc khích. Smirk = cười ruồi. Simper = cười duyên, cười điệu, màu mè. Snigger = cười khẩy. Grin = cười toe toét. Guffaw = cười ồ, cười ha hả. Cackle = cười sằng sặc. Chortle = cười nắc nẻ.

Ngoài ra còn nhiều từ ngữ kép, cụm từ, tiếng lóng: Laugh off = cười xòa, cười trừ. Laugh at = cười nhạo. Laugh down = cười át. Laugh up one’ sleeve = cười che miệng… Laughing stock = trò cười. Horse laugh = cười khan, mỉa. Laughing academy = nhà thương điên, bệnh viện tâm thần. Laughing grass = cần sa. Laughing gas = NO2. Laughing soup/water = rượu sâm banh. Liquid laugh = nôn óe. Belly laugh = cười bể bụng, không nhịn được. Smile when you say that = đó chỉ là nói đùa thôi…

Về danh từ có thể tiếng Việt còn gặp khó khăn trong một số lãnh vực, song về tính từ và phó từ rất phong phú. Chúng ta có cười xòa, gằn, khẩy. Xòa, gằn, khẩy là các từ ngữ vô nghĩa, được ghép với cười. Cười ruồi, dê, nắc nẻ, dùng tên các sinh vật. Cười mũi, dùng tên cơ quan. Cười khan, mát, nhạt, khống, trớt, mơn… tạo hình ảnh và cười hăng hắc, he he, hề hề, hềnh hệch, hinh hích, khì khì, khục khặc… mô tả âm thanh diễn tả mọi khía cạnh tâm lý.

Cười ruồi có lẽ khó giải thích nhất? Cười ruồi (cười tình) là cười cho có lệ, cười vô tội vạ (Bùi Minh Đức “Từ Điển Tiếng Huế”, tr. 500, ấn bản 2009). Cười ruồi là Smirk (Từ Điển Việt Anh, Viện Ngôn Ngữ Học). Smirk là cười ngớ ngẩn hoặc tự mãn, cười điệu (Từ Điển Anh Việt, Viện Ngôn Ngữ Học). Các nghĩa khác: cười ruồi là cười lặng lẽ hiền lành như/với mấy con ruồi? Không xua đuổi, không phủ nhận chẳng xác nhận dù ai khen chê, thường thì về những vấn đề không mấy quan trọng.

Tiếng Pháp có “rire jaune”, cười (màu) vàng là cười gượng ép, giả dối. “Rire au nez de quelqu’un” là cười vào mũi ai, chế giễu thẳng vào mặt họ. Tiếng Việt chỉ nói cười mũi. Tiếng Anh có “horse laugh”, cười ngựa, là cười khan, mỉa; “belly laugh”, cười bể bụng (belly= bụng). Tiếng Việt nói cười bể bụng, cười no bụng, cười trong bụng… không nói cười bụng.

Đạo Lý Tiếng Cười.

Mỗi tiếng cười, nụ cười xét ra có đạo lý của chúng. Điều này thấy rõ trong thi văn, danh ngôn, tục ngữ nói đến Cười.

*1.Cười Trong Thi Văn.

Cười mãn nguyện,

“Ngư ông đắc lợi tiếu hi hi”. Thơ Hán. Ông chài được lợi cười hi hi.

“Trước đến tay không còn thét hỏi. Sau vào gánh nặng lại vui cười”. Nguyễn Bỉnh Khiêm.

“Phú ông xin đổi nắm xôi Bờm cười.” Ca dao, Hát ru.

Cười hàm tiếu là vẻ đẹp quyến rũ của mỹ nhân:

“Nhụy hoa chưa nở miệng cười. Gấm nàng Ban đã lạt mùi thu dung” (Cung Oán Ngâm).

“Hoa cười ngọc thốt đoan trang”. Vẻ đẹp của Thúy Vân.

“Nàng về nàng nhớ ta chăng? Ta về ta nhớ hàm răng nàng cười”. Ca dao.

“Nhớ khi khăn mở trầu trao. Miệng thì cười nụ biết bao nhiêu tình”. Ca dao.

“Mỹ nhân nhất tiếu hoán (hoán đổi) thiên kim”. Lý Bạch, nói về Bao Tự.

“Nhất tiếu khuynh thành. Tái tiếu khuynh quốc”, khiến Chu U Vương mất nước.

“Dẫu vàng nghìn lạng dễ cười một khi”. (Cung Oán Ngâm)

Cười đùa thanh nhã hoặc hoan lạc:

“Đào hoa y cựu tiếu đông phong”. Thôi Hộ. Hoa đào năm ngoái còn cười gió đông.

“Khi ngâm ngợi nguyệt khi cười cợt hoa”. Kiều.

“Trăm nghìn đổ một trận cười như không”. Kiều. Nói về Thúc Sinh.

“Cuộc vui suốt sáng trận cười thâu đêm”. Kiều. Nói về Thúy Kiều.

Cười trách móc, than vãn, tự giễu:

“Chàng cười nửa miệng thiếp vui nửa lòng”. Ca dao VN.

“Vân rằng chị cũng nực cười. Khéo dư nước mắt…”. Kiều.

“Thôi cười nọ lại nhăn mày liễu. Ghẹo hoa kia lại giễu gót sen”. Cung Oán Ngâm.

“Nói ra sợ chị em cười. Con nhà nho giáo…” Ca dao cờ bạc.

“Trời cười thằng bé nó hay chơi. Cho hay công nợ…” Tú Xương.

“Ai ơi xin chớ cười nhau. Chẳng qua hạnh trước mai sau khác gì.

Mai nở trước mai cười hạnh muộn. Hạnh nở sau hạnh ngắm mai suy.

Hạnh mai cười lẫn nhau chi?... Bần Nữ Thán.

Cười trong nghịch cảnh:

“Người ngoài cười nụ người trong khóc thầm” (Kiều).

“Vội vàng gượng nói gượng cười cho qua”. Nói về Thúc Sinh (Kiều).

“Khi vui muốn khóc buồn tênh lại cười”. Nguyễn Công Trứ.

“Cười nên nước mắt, hát nên giọng sầu”. Cung Oán Ngâm.

“Ville où le deuil sourit, où la joie soupire”. Pujarniscle văn sĩ Pháp, nói về Huế, thành phố ở đó tang tóc mỉm cười, vui mừng thở dài.

“Tiếu tựa văn nhân lạc đệ thì”. Trương Kế. Cười tợ chàng trai buổi hỏng thi”.

“Vui chẳng dám cười cực chẳng dám than”. Ca dao. Làm dâu.

“Túy ngọa sa trường quân mạc tiếu”. Vương Hàn. Say gục sa trường cười xin chớ.

Cười trong xử thế, cảm khái, hoặc nhẫn nhịn:

“Chồng giận thì vợ làm lành. Miệng cười chúm chím, rằng anh giận gì?” Đạo vợ chồng.

“Hay dở khen chê một trận cười”. Nguyễn Khuyến.

“Mở miệng cười tan cuộc oán thù” Phan Bội Châu.

“Cử bôi vọng nguyệt cường vi tiếu”. Thơ Hán. Nâng chén ngắm trăng mà cười lớn.

“Giận dẫu căm gan miệng mỉm cười”. Nguyễn Công Trứ.

Cười nụ giấu dao, là thâm độc nhất:

“Tiếu Lý Tàng Đao”. Cười nụ giấu dao, kế thứ 10 trong tam thập lục kế. (Bề ngoài thơn thớt nói cười. Mà trong nham hiểm giết người không dao. Kiều. Nói về Hoạn Thư).

*2.Cười Và Danh Ngôn. (Trích dẫn).

Cười là cần thiết cho cuộc sống:

“Nếu tôi không cười, tôi sẽ chết”. Abrahm Lincoln.

“Cười là khoảng cách ngắn nhất giữa 2 người”. Victor Berge.

“Khi người ta đang cười thì thường họ không giết nhau”. Alan Alda.

“Cười là mặt trời xua đuổi mùa đông trên mặt con người”. Victor Hugo.

“Hãy luôn cười khi có thể, đó là vị thuốc rẻ tiền nhất”. Lord Byron.

“Người xứng đáng lên thiên đường là người làm cho bạn đồng hành cười”. Koran.

“Cười là cơ sở của sự hòa giải”. St François de Salle.

“Lời cầu nguyện lớn nhất của chúng ta là được cười hàng ngày”. Ramtha.

“Chúng ta không cười vì sung sướng mà chúng ta sung sướng vì chúng ta cười”.W.James.

“Một ngày không cười là một ngày bị phung phí”. Charlie Chaplin.

Cười là khôn ngoan, giải trừ tiêu cực:

“Nụ cười là đường cong nắn thẳng mọi sự việc”. Phillys Diller.

“Nụ cười làm bối rối một người cau mày tiến đến gần”. Vô danh.

“Người lạc quan cười để quên, người bi quan là người quên cười”. Tom Nansbury.

“Hãy tự cười giễu mình đầu tiên, trước khi ai đó có thể cười giễu mình”. Alsa Maxwell.

“Sự phi lý là động cơ chính của tiếng cười”. Max Beerbhom.

“Để cười thực sự ta phải có thể đối mặt với đau khổ và đùa với nó”. Charlie Chaplin.

“Tôi biết vì sao chúng ta cười. Là vì đau thương và cười là điều duy nhất chấm dứt được đau thương ấy”. Robert A. Heinlein.

“Điều buồn cười về chúng ta là chính do mình tự làm ra vẻ quá nghiêm trọng”. R.Neibuhr.

“Cười quan trọng hơn vỗ tay rất nhiều. Vỗ tay hầu như là một bổn phận, cười là một tặng thưởng”. Carol Channing.

Cười đánh giá nhân cách:

“Con người bộc lộ tánh tình qua những gì mà họ cho là đáng gây cười.” Goethe.

“Không một ai đã có một lần cười nồng nhiệt và trọn vẹn lại có thể hoàn toàn là một kẻ xấu không thể hoán cải”. Thomas Carlyle.

“Nếu bạn muốn nhìn vào tâm hồn một người, hiểu người đó thì đừng mất công phân tích

cách thức người đó lặng im, nói hoặc khóc hoặc tìm xem người đó bị lôi cuốn đến mức nào bởi các tư tưởng cao đẹp, bạn sẽ có kết quả tốt hơn nếu bạn chỉ quan sát họ cười. Nếu họ cười tốt thì họ là người tốt. Cười là thước đo đáng tin cậy nhất cho bản chất con người”. Feodor Dostoyevsky.

“Một người học nhanh hơn, nhớ lâu hơn những gì họ cười giễu hơn là những gì họ chấp thuận hoặc trân trọng”. Horace.

“Khi cười ai, chúng ta phải biết chắc là cười do họ hành động, không do họ là gì”. Vô danh.

“Sự đau đớn của tôi có thể là lý do làm cho ai đó cười. Song cái cười của tôi phải không bao giờ là lý do làm cho ai đó đau đớn”. Charles Chaplin.

“Cái cười thực sự duy nhất đến từ tuyệt vọng”. Groucho Marx.

“Phương thuốc độc nhất cho kiêu căng là cười, và lỗi lầm độc nhất có thể gây cười là kiêu căng”. Henri Bergson.

“An Nam ta có một thói lạ là thế nào cũng cười”. Nguyễn Văn Vĩnh.

*3.Cười Và Tục Ngữ. Tục ngữ về cười rất đa dạng và phong phú. Cười là một hiện tượng tập thể, lây lan, công cộng, không bắt buộc nhưng khó cưỡng, hiếm xẩy ra khi chúng ta một mình. Mỉm cười trái lại có tính cách cá nhân, được xem như một phương tiện giao lưu và có thể xem là một bổn phận xã hội. Mỉm cười là sự hoàn hảo của cái cười.

Cười biểu hiện vui tươi:

“Cười vui là tia nắng vào nhà”. Tục ngữ Nga.

“Một túp lều có tiếng cười sinh sống đáng giá hơn một tòa lâu đài đầy nước mắt”. Tàu.

“Nụ cười giá trị ngàn tiếng nói”. Mỹ.

“Một nụ cười bằng 10 thang thuốc bổ”. Việt Nam.

“Nơi nào có tiếng cười, hạnh phúc ưa đến đó”. Nhật.

“Mặt trời sau mưa đẹp biết bao và tiếng cười sau đau khổ đẹp biết bao”. Tunisia.

“Không ai bao giờ bị trừng phạt vì đã làm người ta chết vì cười”. Tàu.

“Người mà mỉm cười thay vì lo phiền hoặc giận dữ luôn là người mạnh nhất”. Nhật.

Cười và giao tiếp:

“Đừng mở tiệm trừ phi bạn biết mỉm cười”. Do Thái. Cùng một ý: Tàu, Mỹ, Sicilian

Cười và cảnh giác:

“Người cười quá nhiều là đang che dấu sầu khổ”. Ý.

“Đừng tin tưởng vào những người hay mỉm cười”. Klingen.

“Một khuôn mặt không bao giờ cười bộc lộ một tâm hồn tồi tệ”. Basque.

“Cười người hôm trước hôm sau người cười”. Việt Nam.

“Người ngay mắc cạn, đứng im vui cười”. Việt Nam.

“Kẻ cười hôm thứ sáu có thể khóc ngày chủ nhật”. Pháp.

“Cười đúng lúc?:

“Đứa ngu đần sẽ cười lúc đang chết đuối”. Anh.

“Người đi buôn thua lỗ không thể cười”. Pháp.

“Cười người phải ngẫm đến ta”. Việt Nam.

“Người cười sau cùng là người cười lâu/vui nhất”. Đức, Pháp.

Cười và bạn bè:

“Những người thương bạn sẽ làm bạn khóc, những ai ghét bạn sẽ làm bạn cười”. Nga.

“Người cười nịnh bạn là muốn thấy bạn khóc”. Ma rốc.

“Không phải ai mỉm cười với ta đều là bạn”. Hòa Lan.

“Người bạn cau mày với ta tốt hơn là đứa đần mỉm cười”. Đan Mạch.

“Tìm lời khuyên ở những người làm bạn khóc, không phải ở người làm bạn cười”. Ả Rập.

Cười và thần thánh:

“Thần thánh chỉ cười, khi người trần cầu xin giàu có”, Nhật.

“Khi hai người nghèo giúp nhau, Chúa cười”. Wallon.

“Chúa cười khi một tên trộm cắp bị trộm”. Ấn Độ. (“khi 2 tên trộm trộm nhau”. Mỹ).

“Người đặt kế hoạch và Chúa cười”. Do Thái (cùng một ý: “Bàn về những chuyện của ngày mai và lũ chuột trên trần nhà sẽ bật cười”. Nhật)

“Lấy nhau vì tình là mạo hiểm, song Chúa mỉm cười”. Mỹ.

“Khi người hấp tấp vội vã, Ác quỷ mỉm cười”. Ba Lan.

“Khi người già lấy vợ, Thần Chết cười”. Đức.

Cười và phụ nữ:

“Đàn ông cười hoa, đàn bà cười nụ”. Việt Nam.

“Đàn ông cười với tim, đàn bà chỉ cười với miệng”. Ả Rập.

“Dẫu vàng ngàn lạng dễ cười mấy khi”. Việt Nam.

“(Người mà) Chưa nói đã cười, chưa đi đã chạy là người vô duyên”. Việt Nam.

“Cô dâu khóc sẽ là người vợ cười, cô dâu cười sẽ là người vợ khóc”. Đức.

“Đàn bà cười khi họ có thể và khóc khi họ muốn/thích”. Pháp.

“Người đàn bà cười là đã năm phần mười (1/2) nằm trong giường bạn”. Pháp

“Đàn bà luôn cười là vợ mọi người, đàn ông luôn cười là một đứa khờ”. Tàu.

“Người vợ cười, ví tiền khóc”. Nam Mỹ.

“Một góa phụ giàu khóc với mắt này, cười với mắt kia”. Bồ Đào Nha.

“Đừng bao giờ tin vào sự lộng lẫy của buổi sáng cũng như nụ cười của bà mẹ vợ”. Nhật.

Cười điên, khờ:

“Cười không lý do là dấu hiệu thô lỗ/bất lịch sự/thiếu giáo dục”. Ả Rập.

“ Cười nhiều, “não nhỏ”/“kém khôn ngoan”/“kém thông minh”. Bồ Đào Nha. Và “Càng khờ càng cười”. Ấn Độ, “Cười quá nhiều phát hiện sự ngu xuẩn, nông nổi, hời hợt”. Rumania, La tinh, Mỹ…

“Cười không đúng lúc là một ác quỉ nguy hiểm”. Hi Lạp.

Cười và Phi Châu… phản ánh hoàn cảnh mộc mạc chất phác, thực tiễn:

“Những cái răng để cười cũng là để cắn”. Tây Phi Châu.

“Củi trong đống củi không cười củi trong lò”. Kamba.

“Một cái bát không nên cười khi quả bầu đựng nước bị vỡ”. Phi Châu.

“Người chưa qua sông chớ nên cười người đang chết đuối”. Phi Châu.

“Đàng trước đường trơn trợt, chớ nên cười người đã bị ngã”. Phi Châu.

“Thà chạy trốn để bị cười còn hơn đối đầu nguy hiểm để được khóc”. Phi Châu.

“Có thể cười mái nhà của người bạn, đừng cười tiện nghi nơi bạn ngủ”. Kenya.

“Khỉ trẻ ngã mẹ khóc; khi mẹ ngã trẻ cười”. Rwanda.

“Một người trần truồng thường cười ai đó quần áo rách rưới”. Sudan.

“Khi chuột cười mèo là có một lỗ hang cạnh đó”. Nigeria.

“Khi cá mập cười với cá heo, là đang hình thành ý đồ ác quỉ”. Tahiti.

Cười hoàn cảnh linh tinh:

“Dở khóc dở cười”. Việt Nam.

“Cười như đười ươi giữ ống”. Việt Nam.

“Nực cười châu chấu đá xe. Ngỡ rằng…” Chuyện trái khoáy, tức cười. Việt Nam.

“Sự đời nghĩ cũng nực cười. Một con cá lội mấy người buông câu”. Việt Nam

“Cười hở mười cái răng! Ai chê đám cưới, ai cười đám ma?” Việt Nam.

“Người cười trước làm chước cho người cười sau”. Việt Nam.

“Điều gì ta làm trong đêm ta sẽ cười trong ngày”. Mỹ.

“Cười thì thiên hạ cùng cười, và khóc thì chỉ khóc một mình”. Anh.

“Không ai bao giờ khóc mà chẳng có kẻ khác cười”. Ý.

“Nếu bạn nói sự thật quá sớm, bạn sẽ bị cười, quá chậm bạn bị xử ném đá”. Ba Tư.

“Nếu ai đó gọi bạn là con ngựa thì cười vào mặt họ, nếu có một người thứ hai gọi bạn là con ngựa, thì bạn hãy suy nghĩ lại”. Hungary.

“Ai mỉm cười là thông minh, ai cười là ngu ngốc”. Estonia.

“Hãy cảnh giác với chủ nhà cười, linh mục khóc”. Đức.

“Nước mắt người thừa kế là cười dưới mặt nạ”. La tinh.

“Nói hay thì gây cười, làm tốt thì tạo im lặng”. Pháp.

Cười trong nhân tướng học.

Giọng cười: tự nhiên, sảng khoái, âm thanh phát ra dịu dàng, không lớn quá mà không nhỏ quá ở trong cổ họng, ví dụ có tiếng cười tự nhiên là tốt, miệng mỉm cười bản tính ôn hòa. Tiếng cười pha lẫn khốc âm là tướng cô độc buồn khổ. Cười ha hả lớn là cường tiếu, thành đạt, ý chí mạnh, dễ thành công. Cười nhếch mép không thành tiếng, khi cười thân thể không rung động là tính người thâm trầm, rộng suy tính, thành công việc xử thế.

Cách cười: dáng cười tức là còn thêm các bộ phận khác trong thân người phụ họa. Ví dụ cười cúi đầu dễ bị trai dụ dỗ; cười mà ứa nước mắt là người tính tình mềm yếu, đa tình. Cười mà không lộ hết răng là tướng “vượng phu ích tử”, chồng con ăn nên làm ra, rất tốt, có phước.

Thời điểm cười: có phù hợp không? Ví dụ “chưa nói đã cười” là tướng dâm (sách Viên Liễu Trang). Vừa nói vừa cười lạt là tướng âm độc nham hiểm. (Sách Tướng Học)

Sách Tướng Pháp Phụ Nữ:

Tướng xấu: lòng không chính: đôi mắt không nhìn thẳng, đong đưa… Cười hở lợi, đã thế lợi thâm, môi mỏng miệng rộng, cười lại không cân… Tiếng cười nghe quê kệch.

Tướng tốt: khi cười không hở lợi, miệng cười hướng lên quân tử và ngay thẳng. Miệng không quá nhỏ, mở ra thì rất rộng, cười hở được nhiều răng (tướng tốt, không hẳn là đẹp).

Trẻ cười là dễ thương nhất, mới 9 tháng gặp ai cũng cười, nụ cười hồn nhiên của tuổi thơ, không hàm chứa những trắng đen của cuộc đời; đó là biểu hiện tốt của một số phận hiền hòa, dịu cảm đối với chính mình và tha nhân để thành công trong cuộc sống sau này. Những đứa trẻ hay chau mày thì sau này khó có tâm thiện, mà vì khó tính nên khó hạnh phúc.

Cười Và Dị Biệt Văn Hóa.

Cười là ngôn ngữ chung cho nhân loại, song các dị biệt văn hóa dễ gây hiểu lầm.

Thông thường mỉm cười được nhận thức như là một tình cảm tốt đẹp, song lại hàm ý một diễn đạt tiêu cực và không được ưa chuộng ở một vài quốc gia. Mỉm cười quá nhiều có thể được xem là biểu tượng của sự nông cạn hoặc lừa dối. Người Nhật có thể mỉm cười khi họ lúng túng hoặc tức giận. Tại các nơi khác ở châu Á người ta có thể mỉm cười vì ngượng ngùng và mỉm cười là dành cho bạn thân hoặc người trong gia đình.

Ở Liên Xô cũ, mỉm cười với người lạ mặt nơi công cộng được xem là không bình thường, thậm chí là ứng xử khả nghi? Người Mỹ mỉm cười thoải mái với người không quen biết. Người Nga nghĩ rằng người Mỹ mỉm cười không nhằm chỗ, người Mỹ tin rằng người Nga mỉm cười không đủ.

Mỉm cười chưa hẳn là một tín hiệu thuận lợi. Thi vấn đáp giám khảo mỉm cười mà sau đó vẫn cho thí sinh điểm thấp. Có người cầm nhầm đồ thiên hạ, bị phát giác thì cười trơ, chọc gái bị mắng cũng vậy. Theo văn hóa các quốc gia vùng Đông Nam Á, mỉm cười năng được dùng để che lấp các cảm xúc đau đớn hoặc bối rối. Các người Việt Nam đã kể lại hoàn cảnh bi thảm khi họ phải rời nước, nhưng chấm dứt câu chuyện với một nụ cười.

Ở Á châu vài nơi, như ở Nhật, người ta cười vì một nỗi lo sợ mà họ biết là vô căn cứ hoặc cười khi vừa trải qua cơn sợ hãi. Ở các nước phương Tây, “cười” thường kết hợp với chế giễu, ví dụ chuyện nhà dễ thấy, cười người ít học vấn nhưng khoe khoang khoác lác một tấc đến trời tự phong trí tuệ siêu đẳng (đỉnh cao), tài năng siêu phàm (thần thánh), thành tích siêu việt (vĩ đại).

Khi cười giễu ai là chúng ta biết chắc không có sự nguy hiểm nào và mọi người cùng cười theo. Tục ngữ Mỹ có câu: “Chúng ta hiếm khi sợ những gì chúng ta có thể cười”. Cười do đó rất quan trọng vì tính xã hội, cho ta biết được ở đâu và lúc nào không còn nguy hiểm để cả nhóm có thể vui cười, cởi bỏ căng thẳng lo lắng.

Cao hơn nữa, nói về giải trừ lo lắng an nguy nước nhà, “Non nước đầy vơi có biết không?” (Nguyễn Khuyến 1835-1909 “Ông Phỗng Đá”), mỗi thời mỗi khác, phải tùy thời; thời nay “Quốc gia hưng vong thất phu hữu trách” dám là bất thức thời vụ, ngục tù. “Thế sự thăng trầm quân mạc (chớ) vấn. Thương nữ bất tri vong quốc hận” lại là châm ngôn xử thế tốt nhất.

Hoặc giả ở Việt Nam ta có thành ngữ “lo bò trắng răng” lo chuyện không đâu, không liên can, không nguy hiểm? Điển hình được mấy ông cách mạng dùng để dằn mặt chuyện Biển Đông căng thẳng, nhạy cảm: “Dân đừng lo. Lãnh Đạo, Nhà Nước đừng lo, để Mỹ lo! Kiến trong miệng chén có bò đi đâu!

Bởi nhẽ:

“Thằng Bờm có cái quạt mo…

“Ông Tàu có cái quạt da,

Bờm ta xin đổi Hoàng Sa, ổng cười.”

Phỏng thơ “Vịnh Cái Quạt” của Hồ Xuân Hương. “Chúa dấu vua yêu một cái này”. (Bờm khoe Bản Giốc, Hoàng Sa. Bợm Tàu dụ đổi quạt da, Bờm cười). Ta Tàu đều cười, tương ái. Cười tức là không hề có nguy hiểm.

Người nào cười vô cớ hoặc sai trái, nghĩa là cười khi có sự nguy hiểm thực sự được xem như điên rồ và là mối nguy của tập thể.

Xem ra đạo lý của cười và mỉm cười tương đồng dị biệt, tùy văn hóa và cá tính. Trên sân khấu diễn hài, lúc chọc cười cao độ, khán giả cười ngắc nghẻo, nhất là các cô các bà trong khi nhiều khán giả khác chỉ hé miệng hoặc nhếch mép mỉm cười. Bạn bè gặp mặt nói đủ thứ chuyện, kể cả chuyện tếu, cũng vậy, có kẻ cười vang sằng sặc, có người chỉ cười mỉm mặc dầu cũng rất vui vẻ.

Một nhà tâm lý học Anh thuật lại chuyện một người kể một câu chuyện khôi hài cho bốn người khác giống nghe: Mỹ, Pháp, Đức và Anh. Dứt chuyện, người Mỹ vẫn thản nhiên ngồi hút xì gà như không có chuyện gì xảy ra hết. Người Pháp cười một lần, người Đức hai lần, và người Anh ba lần. Nhà tâm lý học kết luận rằng: 1) Người Mỹ tự phụ, bất cứ việc gì ở đời mình cũng hiểu cũng biết cả rồi, nên không thèm để ý đến, mới ngồi lạnh như tiền. 2) Người Pháp hiểu ngay cái hay ở chỗ nào nên thành thực cả cười. 3) Người Đức tuy chưa hiểu chỗ đáng cười, nhưng cũng cứ cười để mà cười. Người kể chuyện phải giảng giải, người Đức dù chưa hiểu rõ, lại gượng cười lần nữa. 4) Còn người Anh thấy hai người kia cười cũng cứ cười để mà cười. Lần sau vì gượng lịch sự mà cười. Còn lần chót sau nghĩ chín, hiểu thấu cái hay mới bật lên cười.

Cười, Biểu Tượng Và Danh Nhân

Đó là các biểu tượng, các nhân vật trong văn chương, lịch sử.

*Biểu tượng cười:

Con Bò Cười (La Vache Qui Rit) vẽ hình một đầu bò há miệng cười là thương hiệu lâu đời và danh tiếng khắp hoàn cầu của một loại pho mát Pháp trình bán những miếng pho mát hình tam giác sắp trong một hộp nhỏ tròn dẹp. Ta thường gọi là “phô ma đầu bò”.

Hynos vẽ mặt một ông tây đen cười, hàm răng trắng bong là thương hiệu của một loại kem đánh răng rất được ưa chuộng.

Michelin vẽ một người cười toe toét chạy vừa lăn bánh xe là thương hiệu của các đại lý bán lốp xe do hãng Michelin, Pháp sản xuất.

Cả ba thương hiệu Con Bò Cười, Hynos và Michelin rất được quen thuộc ở Việt Nam đã lâu, từ đời Pháp thuộc.

*Phật Di Lặc cười. Hình ảnh một ông Phật ngồi phanh ngực, mập, bụng to và miệng cười toe toét, nụ cười tươi bốn mùa mang lại hạnh phúc, may mắn…

*Ông Địa cười. Trong các màn múa lân ông Địa là nhân vật hướng dẫn lân làm các động tác múa. Ông Địa bụng phệ (do độn gối vải), mặc áo dài đỏ thắt lưng đen, tay phải cầm quạt giấy to phe phẩy, tay trái thường khuỳnh sau lưng, mang mặt nạ đầu tròn, sói, miệng cười toe toét, bộ điệu hất cằm, nghênh cổ… giỡn lân, chọc cười khách xem. Lắm ông Địa gây thiên hạ níu áo nhau cười bể bụng.

*Ông già Nô-en cười. Tiếng ông cười “hô hô hô” chậm rãi là nhãn hiệu độc đáo và trẻ em chỉ nghe đã biết ông đang ở gần. Tóc râu dài trắng như tuyết, áo bông dày cộm màu đỏ viền trắng cũng là hình ảnh mà chúng quen thuộc. Các trường dạy nghề “hô hô hô” cung cấp ông già Nô-en cho những thương xá ở Hoa Kỳ, Canada trong mùa Giáng Sinh. Ông đến ngồi cười giúp vui cho các khách hàng đi mua sắm và các trẻ em theo bu lại rất đông.

*Bao Tự cười. Chu U Vương (trị vì 781–771 TCN) mê say nàng nhưng chưa bao giờ thấy nàng cười nên ra lệnh ai làm cho nàng cười sẽ thưởng nghìn lạng vàng. Quắc Công khuyên Chu U vương đốt lửa ở Phong Hỏa Đài tại Ly Sơn đánh lừa chư hầu đến cứu. U vương làm theo. Quân chư hầu mấy nước lân cận trông thấy các cột lửa cháy, ngỡ là có giặc bèn hớt hải mang quân đến tiếp viện. Bao Tự ở trên đài trông thấy bật tiếng cười lớn. U vương vô cùng hoan hỉ vì làm được cho nàng cười. Xong U vương lệnh cho các trấn chư hầu rút quân về vì không có giặc. Đến khi Khuyển Nhung bên ngoài kéo vào đánh úp Cảo Kinh, U vương vội cho đốt lửa hiệu triệu chư hầu tới cứu, nhưng các chư hầu bị lừa vài lần nên tưởng vua đùa, không tới nữa. U vương mang Bao Tự và con nhỏ bỏ chạy, bị quân Khuyển Nhung đuổi theo giết chết.

* Vua Ngọa Triều cười. Lê Long Đỉnh (986-1009). Nhà vua đặt mía trên đầu bậc tu hành là đức Tăng thống Quách Mão mà róc, rồi giả vờ sút tay dao phập vào đầu Quách Mão chảy máu ra, vua cười rầm lên. Lại bắt tù nhân trèo lên ngọn rồi đốn cây ngã, trông người rơi vua cười khanh khách thích thú…

*Mona Lisa cười. Nụ cười đầy bí ẩn của nàng Mona Lisa - một trong những bức tranh nổi tiếng nhất thế giới của danh họa người Italia Leonardo da Vinci (1452-1519) – vẫn mãi là một ẩn số gây tranh cãi cho những người làm nghệ thuật. Khuôn mặt nàng Mona Lisa trong tranh khiến người ta không thể đoán định rằng nàng có đang cười hay không. Nhìn riêng đôi mắt, bạn sẽ thấy ánh lên rất nhiều ý vui, ý lạc quan, yêu đời. Nhưng nhìn thấp xuống khoé miệng, đôi môi, ta lại thấy nàng nghiêm nghị đến kỳ lạ. Trong cái miệng đó, ta lại thấy rõ sự hồi hộp, lo lắng trong cái nhếch mép cười. Bộ mặt Mona vừa cười, vừa nghiêm nghị đã trở thành đề tài bàn cãi trong rất nhiều các cuộc khẩu chiến và bút chiến.

*Staline cười. Cùng một lứa một thời hát bài hữu nghị…

Xa xa trên điện Kremlin, ai nở nụ cười tươi vui.

A! Staline, Staline, Staline. Chúng tôi hứa với người: đoàn kết bên người.

Diệt loài đế quốc cho nhân loại yên vui…(Trần Hoàn “Giữa phố Mạc Tư Khoa”).

*Hồ Chí Minh khóc và cười. Kìa mặt trời Nga bừng chói ở phương Đông…

Luận Cương đến với Bác Hồ. Và người đã khóc.

Lệ Bác Hồ rơi trên chữ Lênin.

Bốn bức tường im nghe Bác lật từng trang sách gấp.

Tường bên ngoài đất nước đợi mong tin…

Bác reo lên một mình như nói cùng dân tộc:

“Cơm áo là đây! Hạnh Phúc đây rồi!”

Hình của Đảng lồng trong hình của Nước.

Phút khóc đầu tiên là phút Bác Hồ cười…

Ôi! Đường đến với Lênin là đường về Tổ Quốc…

Luận Cương của Lênin theo Người về quê Việt…

(Chế Lan Viên “Người đi tìm hình của Nước”)

*Văn Chung cười dê. Văn Chung là danh hài cải lương nổi tiếng từ trước năm 1975. Ông kể lại: “Giữa lúc sân khấu Sài Gòn có nhiều danh hài, tôi buộc phải tìm nét riêng. Vậy là tôi sáng chế ra cách diễn khác lạ và được khán giả tặng biệt hiệu hề dê và hề té.” Tiếng cười của Văn Chung “hê hê hê hê hê hê …” dê rất độc đáo.

*Joe Biden cười mỉa. TPO - Tối 11–10- 2012, người dân nước Mỹ đã được chứng kiến cuộc tranh luận 90 phút trực tiếp trên truyền hình của hai ứng viên phó tổng thống, ông Joe U.S. Vice President Biden debates Republican vice presidential nominee Ryan during the U.S. vice presidential debate in DanvilleBiden, đảng Dân Chủ, 69 tuổi và ông Paul Ryan, đảng Cộng Hòa, 42 tuổi. Biden đã cười điệu, ngước mắt lên trần nhà và cười nhạo. Không những cười tự đại lại cười toe toét ra chiều bực bội, chủ yếu truyền tải sự bàng hoàng, hoài nghi hoặc buồn cười của ông về những điểm lý luận của đối phương.

Dù không quá bí hiểm như Mona Lisa, nhưng giới truyền thông sốt sắng tìm cách giải mã xem nụ cười của Joe Biden có hàm ý gì - ông cười một cách tự đại, hay khoái trá, hay mỉa mai, châm chọc, khinh thường hay chỉ đơn giản khoe hàm răng trắng bóng? Trong khi nhiều người cho rằng nụ cười 'toe toét' của Biden nhằm hạ thấp đối thủ thì phe Cộng hòa lập tức đổ thừa rằng ngài Phó Tổng thống đang cười nhạo trước các vấn đề hệ trọng của quốc gia.

Xem trên Cười quả là một vũ khí sắc bén trong các cuộc tranh luận khiến đối phương dễ lâm vào bối rối. Trước kia Cười đã làm Chu U Vương, Lê Ngọa Triều mất nước. “Vật đổi sao dời, phúc đó họa đó”, đáng tiếc chăng ngày nay giữa phố Mạc Tư Khoa không còn thấy xa xa trên điện Kremlin, ai nở nụ cười tươi vui và Luận Cương của Lênin “Cơm áo là đây! Hạnh Phúc đây rồi!” nay tàn tích chỉ còn lại các di căn xa của một khối u ác tính đã được giải phẫu cắt bỏ trọn vẹn tại nơi phát xuất.

*****

***

Lê Bá Vận

Phần 1: Cười Và Nhân loại.

Phần 2: Cười Và Người Việt.

------

PHẦN 1

Cười Và Nhân Loại.

“Thoát sinh ra thì đà khóc chóe,

Trần có vui sao chẳng cười khì ?”

(Nguyễn công Trứ, “Chữ Nhàn”)

Cười Có Đạo Lý Và Tùy Thời Cuộc. Hạnh Phúc, Đau Thương, Cay Đắng, Mất Hẳn.

Cười Ra Đời