Hoa bắt đầu nở trên những cánh đồng cỏ mênh mông. Hoa bắt đầu nở hai bên những con đường dài hun hút. Hoa cúc dại, hoa mắt bướm, hoa nụ sim, hoa tháp bút,hoa huệ dại, và hoa không tên. Mầu vàng, mầu đỏ, mầu san hô, mầu tím, mầu hồng, mầu xanh... nằm chen nhau, hoà với nhau, trong bản hoà tấu mênh mang của mầu sắc, trong bức tranh hoang dại của thiên nhiên.

          Tháng 5 đã đến. Kỷ niệm chen nhau buớc về.

          Ngôi trường của tôi ngày xưa nằm trên bãi biển, bên cạnh những rặng thông dài. Tiếng thông reo ngàn đời hoà với tiếng sóng vỗ ngàn đời, đã trở thành kỷ niệm đẹp nhất của tuổi thơ ngây. Phải chăng đó là tiếng sóng biển và tiếng thông reo, của một thời xa xôi nào đó, bên cạnh một tu viện hoang vu nào đó trong Atala-René của Chateaubriand?

          Chúng tôi, những đứa trẻ ngây thơ , chạy tung tăng đó đây, nhặt những bông hoa dại đủ mầu, đem về đặt dưới chân tượng Mẹ Maria. Và quỳ xuống hát:

C’est le mois de Marie

C’est le mois le plus beau

A la Vierge chérie

Disons un chant nouveau

(Ðây là tháng của Ðức Mẹ Maria

Tháng đẹp nhất

Chúng ta hãy cùng ca lên một bài hát mới

Cho Ðức Nữ Ðồng Trinh mến yêu).

Hoặc :” Au ciel, au ciel, au ciel, j’irai La voir un jour.” (Ở trên trời, ở trên trời, một ngày kia , con sẽ đi gặp Mẹ).

          Những bài hát của chúng tôi đại loại như thế, những tiếng nói của những đứa con thơ nói với Mẹ hiền của mình trên Trời.

*

          Ngày 31 của mỗi tháng 5 , chúng tôi tạm biệt mái trường thân yêu. Những con chim non rời tổ ấm trong ba tháng hè, bay đi bốn phương. Những chiếc va li nhỏ không đủ chỗ đựng hết niềm vui.

          Như một tục lệ, sáng hôm từ giã mái trường thân yêu , chúng tôi quỳ dưới chân tượng Ðức Mẹ, hát lời tạm biệt:

En vous quittant, Mère Chérie,

Nous implorons votre secours.

Sur vos enfanrs, douce Marie

Veillez partout, veillez toujours.

(Từ giã Mẹ thân yêu, chúng con xin mẹ phù giúp chúng con. Mẹ Hiền, xin hãy che chở chúng con, mọi nơi, mọi lúc.    

          Thằng Tiến–tức Chung Quân , tác giả bài “Làng tôi, có cây đa cao ngất từng xanh..”– cất tiếng hát lời của Ðức Mẹ:

Vous quittez donc mon sanctuaire

O mes enfants, mes chers enfants, adieu

Partout, je serai votre Mère,

Vous trouverez mes autels en tous lieux

(Thế là các con giãợ biệt bàn thờ của Mẹ,

hỡi các con yêu dấu, Mẹ giã biệt các con. Góc biển chân trời, Mẹ vẫn là Mẹ cuả các con. Và góc biển chân trời, đi đâu , các con cũng tìm thấy những bàn thờ của Mẹ.)

          Tiếng hát thằng Tiến lên cao, cao vút. Chúng tôi, đôi mắt rưng rưng, nguớc nhìn lên tượng Ðức Mẹ. Và chúng tôi tưởng như Ðức Mẹ đang nhìn xuống chúng tôi, đôi mắt cũng rưng rưng.

*

          Tháng 5/1945, chúng tôi ra đi và không trở về mái trường thân yêu. Chúng tôi không trở về như những năm trước để quỳ xuống hát: “L’Ombre s’étend sur la terre, vois tes enfants de retour”

(Bóng đêm trải dài trên vạn vật, Mẹ ơi, hãy nhìn các con Mẹ đã trở về).

          Năm ấy, chúng tôi đã không trở về mái truờng thân yêu. Bởi vì :

          Thu về năm ấy đỏ kinh đô

          Tóc liễu xanh xao rũ mặt hồ

          Mẹ Việt Nam ôm đàn con dại

          Nghiêng đầu quấn vội vành khăn sô.

          Vành khăn sô cho những đưá con cuả Mẹ VN. Vành khăn sô bay trong gió thu. Cách mạng tháng 8 nhe rằng cười hềnh hệch, Ảnh Hồ Chí Minh đầy đường đầy chợ.

          Rồi sau đó là những ngày sôi động. Làng tôi (khu an toàn Phát Diệm của Ðức Giám Mục Lê Hữu Từ), nườm nượp súng ống gậy gộc, canh gác kẻ thù. Kẻ thù đó, là Việt Minh. Có giết, có đâm chém, có mổ bụng moi gan kẻ thù, rồi dìm xuống Cống Bốn Thước cho mất xác.

          Và:

“Mẹ ơi, đoái thương xem nước Việt Nam

Trời u ám chiến tranh điêu tàn.”

          Rồi những đoàn trai tráng ra đi, chạm mặt với quân thù man rợ.

          Năm 1951, sau khi đi thăm những chiến khu rừng già Mã Lai, văn hào Graham Green đã đuợc ngưòi anh cả tôi ( Nguyễn đức Chiểu) đưa về thăm chiến khu Phát Diệm. Ông đã viết bài “La Jungle Malaise” đăng trên tờ Reader Digest năm đó. Trong bài, ông hết lới ca tụng đoàn quân “đức tin” của chiến khu Phát Diệm.

*

          Năm 1948, tôi bỏ Phát Diệm, “lội biển” lên Hải Phòng, trong ngưòi chỉ có chỗi ràng hạt (chapelet), buà hộ mệnh của đời tôi. Mỗi tháng 5, tôi vẫn không quên hát:”C’est le mois de Marie, c’est le mois le plus beau”.

          Rồi tôi lên ở nhà anh chị cả tôi (anh chị Nguyễn Ðức Chiểu), Tôi vào trường Albert Sarraut. Tháng 5/1949, tôi đỗ tú tài . Tôi đi rước kiệu Ðức Mẹ bên kia cầu Doumer, để tạ ơn Ðức Mẹ. Rồi cũng năm đó, tôi vào trường thuốc. Tôi quỳ xuống duới chân tượng Ðức Mẹ. hát lời tri ân.” C’est le mois de Marie, c’est le mois le plus beau...”

          Rồi những tháng năm đi hành quân miệt mài trên quê hương, với bộ đồ trận bạc mầu và khẩu súng trên vai ngạo nghễ, tội vẫn hát bài kính Ðức Mẹ ngày xưa. Tối nào tôi cũng hát trước khi đi ngủ. tôi cũng lần chuỗi hạn, hát nho nhỏ, hát một mình. Thêm vào, là Ave Maria của Shubert và Ave Maria của Gounaud.

           Ðó là những thiên đuờng thật của tôi. Những thiên đường thật, vì theo Virgil hay Cervantes, chỉ có một thiên đường thật, đó là thiên đuờng đã đánh mất. (The only true paradise,is Paradise Lost).

          Trải qua bao năm tháng, bây giờ đầu đã bạc. Mỗi năm, cứ tháng 5, tôi lại hát bài hát ngày xưa trong điện thoại; nguòi bên kia đầu giây là một thằng bạn ngày xưa. Mỗi năm, một vài đưá nằm xuóng, không lời giã biệt. Nhìn quanh, tôi bỗng thấy cô đơn.

           Năm ngoái, tôi đi Montréal diễn thuyết. Tôi ở nhà chị Hiên tôi. Chị tôi và tôi hát lại những bài hát tháng 5 năm ngày xưa.

“C’est le mois de Marie, c’est le mois le plus beau”.“ J’irai La voir un jour...”       

           Chị Hiên tóc bạc, vẫn còn nhớ những bài hát ngày xưa. Chị chưa quên, và suốt đời không thể quên. Chị càng cô đơn, lại càng không thể quên.

          Tháng 4 năm 1999, tôi đi Oklahoma diễn thuyết. Tôi ở nhà anh Nguyễn Trọng. Chúng tôi có dịp sống lại những thiên đuờng đã đánh mất. Hai mái đầu nghiêng ngả, nặng chĩu tháng năm, nặng chĩu kỹ niệm Phát Diệm và ngôi trưòng xưa. Chúng tôi hát những bài hát tháng 5 ngày xưa. C’est le mois de Marie,c’est le mois le plus beau”. Hát như những đứa trẻ thơ ngày nào, dưới mái trường thân yêu ngày nào, trong tiếng thông reo vi vu ngày nào, trong tiếng sóng biển mênh mang ngày nào. Ôi đẹp thay và quyến rũ thay, những thiên đuờng đánh mất.

          Nhiều bạn cũ đã rủ nhau sang thế giới bên kia, bỏ tôi không lời giã biệt. Những tháng 5, trên đất khách, tôi vẫn như đưá trẻ ngày xưa trên quê hương, bước đi trên những cánh đồng , hái hoa dại về đặt duới chân tượng Ðức Mẹ. Rồi đôi mắt già nua ngước nhìn lên tượng Mẹ. Rồi mái tóc bạc cúi xuống. Tiếng hát từ xa buớc về:

“C’est le mois de Marie,

c’est le mois le plus beau”.

Tháng 5/1999